فعل آینده (مستقبل) چیست؟

بیشتر دستورشناسان برای فعل در زبان فارسی دو زمان می‌شناسند: یکی گذشته و دیگری حال و آینده. زمان گذشته با فعل‌های ماضی و زمان آینده با فعل‌های مضارع (حال) و مستقبل (آینده) مشخص می‌شود. فعل مستقبل یا آینده از فعل‌هایی است که به طور خاص بر زمان آینده دلالت می‌کند و مانند فعل‌های مضارع، میان زمان حال و آینده مشترک نیست.

ساختار فعل آینده

فعل آینده در زبان نوشتار با ترکیب مضارع ساده از فعل کمکی خواستن، بر سر بن ماضیِ فعل اصلی به ترتیب زیر ساخته می‌شود:

مضارع ساده فعل خواستن + بن ماضی (فعل اصلی)

خواهم نوشت، خواهی نوشت، خواهد نوشت و ...

با فن تایپ ده‌انگشتی، این جزوه را به سرعت برایت خواهم نوشت.

زن‌های پیر برای جوان‌ها خواهند گفت که این هلیا خانم ... جوانیِ عجیبی داشت.

بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم، نادر ابراهیمی

برای منفی شدن فعل آینده، نون نفی بر سر فعل کمکی می‌آید و این برخلاف فعل‌های ترکیبی دیگر است که برای منفی شدن نون نفی به ابتدای فعل اصلی می‌چسبد:

ن + مضارع ساده خواستن + بن ماضی

تصور کنید کسی که عاشقش هستید ناپدید می‌شود و شما هرگز نخواهید فهمید که چه اتفاقی برایش افتاده است. این اتفاق می‌تواند انسان را به جنون وادارد.

هویت، میلان کوندرا

کاربردهای فعل آینده

الف) اولین و مشخص‌ترین کاربرد فعل مستقبل اشاره آن به وقوع فعل در زمان آینده است.

ب) دومین کاربرد در جمله‌های پیرو است که وقوع آن در آینده با شرط همراه باشد.

اگر فردا به پارک بیایید، من هم خواهم آمد.

نکته: امروزه فارسی­ زبانان در گفتار و حتی نوشتار، به جای استفاده از فعل آینده معمولاً از مضارع اخباری استفاده می‌کنند، به همین دلیل کاربردهای آن کم شده است، برای مثال می‌گوییم:

سال آینده به مسافرت می‌روم.

به جای این که بگوییم:

سال آینده به مسافرت خواهم رفت.

در چنین مواردی، از روی بافت جمله و نشانه‌ها می‌توان به زمان فعل پی برد. برای مثال، قیدها از مواردی هستند که می‌توانند به ما در تشخیص زمان وقوع فعل کمک کنند.

تابستان آینده به فرانسه سفر می‌کنیم.

در این جمله، قید «تابستان آینده» نشان از وقوع فعل در زمان آینده دارد.

مجهول کردن فعل آینده

برای ساختن فعل مجهول از فعل صرفی آینده، ابتدا فعل اصلی را با فرمول بن ماضی + ه به صفت مفعولی تبدیل می‌کنیم سپس آن را بر سر فعل مضارع ساده فعل خواستن می‌گذاریم، سپس بن ماضی فعل مجهول‌ساز شدن را در پایان آنها به ترتیب زیر قرار می‌دهیم:

صفت مفعولی فعل اصلی + مضارع ساده فعل خواستن + بن ماضی شدن

دیده خواهم شد، دیده خواهی شد، دیده خواهد شد و ...