ناز شست یک ترکیب اضافی و اسم مرکب است. نوشتن ناز شست به صورت ناز شصت نادرست است. زیرا شصت شکل نوشتاری عدد ۶۰ است و شست در ترکیب نازشست به شست دست اشاره دارد. اگر دوست دارید میتوانید مقاله شست یا شصت را بخوانید تا با تفاوتهای آن بیشتر آشنا شوید.
این ترکیب از زمان قاجار متداول شد. زمانی که ناصرالدین شاه قاجار به همراه نزدیکان خود به شکار میرفت، ممکن بود خودش و یا شکارچیهای او بتوانند حیوانی را شکار کنند. اگر شکارچیان حیوانی را شکار میکردند، آن را به نام شاه میزدند و میگفتند که خود شاه توانسته شکار کند. نزدیکان شاه هم پیشکشی را برای تشویق، به شاه تقدیم میکردند و در اصطلاح به او ناز شست میگفتند. پس ناز شست، به پاداش و انعامی اطلاق میشود که در قبال انجام کارهای فوقالعاده و قابل توجه داده یا گرفته شود. این عبارت امروزه هم در معنای دادن پاداش به کسی که هنرنمایی میکند، کاربرد دارد و به معنای آفرین و احسنت بهکار ميرود.
ناز شستت با این دستپختی که داری!
یا در ابیات زیر از آشفته شیرازی، شاعر قاجاری، میگوید:
فرخنده بِسمِلی که به تیر نظر کشد
آشفته شیرازی، غزلیات
کاو را دهد حیات باین تیر اگر کشد
خضر آورد حیات ابد نازشست او
گر داندش که یار به تیر نظر کشد
افراد گاهی از این اصلاح درباره خودشان و در معناهای نوش جانم، مزد دستم، مفت جانم و خوب کردم استفاده میکنند و میگویند:
ناز شستم که این کار رو کردم.