یوتایپ 
اگر از دروس ادبیات دوران دبیرستان چیزی به یادتان مانده باشد، حتما نام آرایه لف و نشر به گوشتان خورده است. در این مقاله قصد داریم این آرایه را با مثال‌هایی متنوع دوباره بررسی کنیم و تأثیر آن را در زیبایی کلام مشاهده کنیم.
لف و نشر چه نوع آرایه‌ای است؟
لف و نشر به آرایه‌های معنوی اختصاص دارد. گاهی در بیت یا متنی، چندین کلمه به صورت مبهم حاضر می‌شوند. در ادامه هم چندین کلمه دیگر فعل یا صفتی را درباره آنها توضیح می‌دهند، در چنین صورتی می‌توانیم بگوییم آرایه لف و نشر ایجاد شده است.
یاد باد آنکه ز چشم خوش و لعل لب تو
خواجوی کرمانی
نقل مجلس همه بادام و شکر بود مرا
اینکه چگونه تشخیص دهیم اصلا بیتی آرایه لف و نشر را دارد یا نه، در ادامه این مقاله خواهیم خواند؛ اما با در نظر گرفتن اینکه این بیت آرایه لف و نشر دارد، آن را بررسی می‌کنیم.
در مصراع اول کلمات چشم و لب را داریم و در مصراع دوم کلمات بادام و شکر را. در ادبیات فارسی برای توضیح برخی کلمات از صفات یا تشبیهات استفاده می‌کنند. در این مثال هم بادام توضیحی برای چشم و شکر توضیحی برای لب است. بنابراین چشم با عنوان لف ۱، لب با عنوان لف ۲ و بادام با عنوان نشر ۱ و شکر با عنوان نشر ۲ شناخته می‌شوند.
مبتدی به نظر نرس!
تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ ده‌انگشتی رو آسون ولی حرفه‌ای یاد بگیر.
شروعِ رایگانِ آموزش تایپ دهانگشتیانواع لف و نشر
لف و نشر نیز همانند دیگر آرایه‌ها انواعی دارد که به ترتیب قرارگیری لف‌ها و نشرها بستگی دارد. بنابراین می‌توان برای آن دو حالت مرتب و مشوش را در نظر گرفت.
لف و نشر مرتب
اگر ترتیب آمدن لف‌ها با نشرها یکی باشد، لف و نشر مرتب رخ می‌دهد. یعنی ترتیب توضیح کلمات لف پشت سرهم باشد؛ پس:
لف ۱ --> نشر۲
لف ۱ --> نشر۲
منعم مکن از دیدن قد و رخ و چشمش
من انس به سرو و گل و بادام گرفتم
لف ۱: قد --> نشر 1: سرو
لف ۲: رخ --> نشر ۲: گل
لف ۳: چشم --> نشر ۳: بادام
سرو در ادبیات فارسی نماد بلندبالاییست و به قد و قامت نسبت می‌دهند، گل نماد زیبایی است که به رخ نسبت می‌دهند و بادام هم نمادی از چشم‌های درشت و زیباست. در اینجا هم شاعر برای تعریف از یار به ترتیب قد به سرو، رخ به گل و چشم به بادام نسبت داده است. از آنجایی که هر نشر، بنا بر ترتیب لف آورده شده، پس می‌توان گفت این بیت لف و نشر مرتب دارد.
لف و نشر مشوش
اگر ترتیب قرارگرفتن لف و نشرها جابه‌جا شود، لف و نشر مشوش رخ می‌دهد. نوع مشوش این آرایه همواره هنرمندانه‌تر و شاعرانه‌تر است.
در باغ شد از قد و رخ و زلف تو بی‌آب
خاقانی
گلبرگ تری، سرو سهی، سنبل سیرآب
لف ۱: قد --> نشر ۲: سرو سهی
لف ۲: رخ --> نشر ۳: گلبرگ تری
لف ۳: زلف --> نشر ۱: شنبل سیرآب
همان‌طوری که مشاهده کردید، در مصراع اول به ترتیب کلمات قد، رخ و زلف را داریم اما ابتدا گلبرگ (رخ)، و بعد سرو (قد) آمده است و ترتیب لف و نشر مرتب را ندارد. بنابراین در این بیت لف و نشر مشوش وجود دارد.
نکات تکمیلی درباره آرایه لف و نشر
1- در برخی از لف و نشرها، آرایه تضاد نیز دیده می‌شود، یعنی شاعر برای توضیح لف‌ها از کلمات متضاد استفاده کرده است.
ای که با زلف و رخ یار گذاری شب و روز
حافظ، غزلیات
فرصتت باد که خوش صبحی و شامی داری
لف ۱: زلف --> نشر ۲: شام
لف ۲: رخ --> نشر ۱: صبح
در این بیت هم لف و نشر مشوش و هم تضاد بین صبح، شام و شب، روز برقرار است.
2- گاهی اوقات شاعر لف‌های موجود در شعر را با استفاده از حروف این و آن یا حروف اضافه مثل و تعریف می‌کند.
از بهر بوسه‌ای ز لبش جان همی‌دهم
حافظ، غزلیات
اینم همی‌ستاند و آنم نمی‌دهد
لف ۱: بوسه‌ای ز لبش --> نشر ۲: نمی‌دهد
لف ۲: جان --> نشر ۱: ستاند
این نشانه اشاره به نزدیک است و نزدیک‌ترین لف به این، کلمه جان است و آن نشانه اشاره به دور که دورترین لف هم بوسه‌ای ز لبش محسوب می‌شود. منظور شاعر این است که به خاطر بوسه‌ای از لب یار، جانم را می‌دهم. معشوقه‌ام جانم را می‌گیرد ولی بوسه‌ای نمی‌دهد.
3- همواره نیاز نیست که لف‌ها در یک مصراع و نشرها در مصراع دیگری آمده باشند، دو بخش این آرایه می‌توانند همزمان در یک مصراع نیز به صورت ترکیبی حضور داشته باشند.
یاد باد آنکه به روی تو نظر بود مرا
خواجوی کرمانی
رخ و زلفت عوض شام و سحر بود مرا
تمام لف و نشرها در مصراع دوم به صورت مشوش آمده‌است.
لف ۱: رخ --> نشر ۲: سحر
لف ۲: زلف --> نشر ۱: شام
4- گاهی اوقات در یک بیت چندین بار لف و نشر به صورت مجزا اتفاق می‌افتد، یعنی محدودیتی برای تکرار این آرایه وجود ندارد.
دل با من و جان بی تو نسپاری و بسپارم
رهی معیری
کام از تو و تاب از من نستانم و بستانی
در این بیت دوبار لف و نشر اتفاق افتاده و هر کدام در یک مصراع به صورت مجزا هستند.
مصراع اول (لف و نشر مرتب)
لف ۱: دل --> نشر ۱: نسپار
لف ۲: جان --> نشر ۲: بسپارم
مصراع دوم (لف و نشر مرتب)
لف ۱: کام --> نشر ۱: نستانم
لف ۲: تاب --> نشر ۲: بستانی
شاعر می‌گوید من در مقابل تو به خاسته‌ام (کام گرفتن) نمی‌رسم اما تو تاب و تحملم را از من می‌گیری.
چگونه آرایه لف و نشر را پیدا کنیم؟
برای تشخیص این آرایه ابتدا بهتر است که به نشانه‌ها توجه کنید؛ برای مثال اگر حروف اضافه مثل و یا کلمات این و آن را دیدید، ابتدا وجود لف و نشر را بررسی کنید.
البته راه حل ساده دیگری نیز وجود دارد که در بیشتر مواقع، راه مستقیم تشخیص لف و نشر در ابیات است. شما باید در ابتدا جای مصراع اول را با مصراع دوم عوض کنید. دوباره بیت را بخوانید؛ اگر همچنان معنای درستی داشت و با همان مفهوم اولیه یکسان بود، یعنی در این بیت آرایه لف و نشر وجود دارد.
تو ز من شرم و من ز تو شوخی
جمال‌الدین اصفهانی
یا بیاموز یا بیاموزم
در این بیت، با جا‌به‌جایی مصراع اول و دوم مفهوم تغییر نمی‌کند و شعر زیبایی کلام خود را حفظ می‌کند؛ پس لف و نشر وجود دارد.
سپس برای تشخیص مرحله دوم باید با نگاهی ادبی به کلمات نگاه کنیم و هرگونه تناسب، توصیف صفت، تضاد و... را دیدیم جدا کنیم. باید ببینیم کدامیک از آنها می‌تواند توضیحی برای دیگری باشد، با جواب به همین سوال لف‌ها و همینطور نشرهای مرتبط به هم را می‌یابیم.
البته با نگاهی دقیق به مثال‌ها در میابیم که برخی از لف و نشرها هم هستند که بسیار مورد استفاده شاعران قرار گرفته‌اند. با کمی مطالعه و به خاطر سپردن محبوب‌ترین لف و نشرها و حتی برجسته‌ترین صفات و تشبیهات ادبی کار برای پیدا کردن این آرایه راحت‌تر می‌شود.
نکته: همواره به یاد داشته باشید که در تشخیص آرایه لف و نشر باید نوع آن را هم ذکر کنید که مرتب است یا مشوش.