نگارش فارسی

آموزش تایپ ده انگشتی
  1. خانه
  2. پایگاه دانش
  3. نگارش فارسی
  4. دستور زبان فارسی
  5. ضمیر پرسشی چیست؟

ضمیر پرسشی چیست؟

ضمایر پرسشی کدامند با مثال

ضمیر پرسشی واژه‌ای است که در جمله به جای اسم می‌آید و می تواند در جمله، نقش‌های اسم را بپذیرد و از چیستی و چگونگی اسم پرسش کند. ضمایر پرسشی در واقع همان کلماتی هستند که برای پرسش به کار می‌بریم و معروف‌ترین آن‌ها که، چه، کدام، کجا، کی، چگونه، چطور، چند و چندم هستند. باید توجه داشت که اگر این کلمات در کنار اسم بیایند، صفت پرسشی هستند.

کدام‌ را می‌پسندی؟

که آمد؟

کو آن همه فریاد دادخواهی؟

در جمله پرسشی «که آمد؟ علی آمد.» کلمه که به جای علی قرار گرفته است که نهاد جمله بعد است، پس همان نقش نهادی علی را دارد یا در این جمله زیر که ضمیر پرسشی نقش مسندی دارد:

utype_ir

یوتایپ | آموزش تایپ ده‌انگشتی

در اینستاگرام، کلی مطالب آموزشیِ جالب و مفید برایتان داریم 👇

صفحه ما را ببینید
لوگوی یوتایپ

توی دستت چند انگشت داری؟

تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ ده‌انگشتی رو ساده و حرفه‌ای یاد بگیر.

برای شروعِ رایگانِ آموزش اینجا کلیک کن

موضوع چیست؟‌ موضوع،‌ حق و باطل است.

پس ضمایر پرسشی در جمله عموماً جانشین واژه‌ای هستند که همان نقش دستوری ضمیر پرسشی را دارد.

نکته: دو ضمیر پرسشی که و چه اگر همراه فعل است بیایند، به ترتیب، به صورت کیست و چیست نوشته می‌شوند.

[utypepromotecourses title="تایپ ده‌انگشتی را یاد بگیرید"/]

کاربرد کلمات پرسشی

کلمات پرسشی که ضمیر واقع می‌شوند، می‌توانند نقش‌های دهگانه‌ دستوری را بپذیرند. این نقش‌ها عبارتند از نهادی، مسندی، مفعولی، متممی، ندایی، ‌تمیزی، قیدی، وصفی (صفتی)، مضاف‌الیهی (اضافی)، بدلی.

که

ضمیر پرسشی که همیشه به تنهایی یعنی بدون همراهی اسم می‌آید، از این‌رو هرگز صفت نمی‌شود و پیوسته ضمیر است. بر این اساس نقش‌های زیر را به عهده می‌گیرد:

نهادی: که جز تو می‌تواند بداند ...؟

فرنگیس، نفیسی

مسندی: تو که باشی که این دلیری کنی؟

تاریخ بخارا، نرشخی

مضاف‌الیهی: یارب این شمع شب افروز ز کاشانه کیست؟
جان ما سوخت بپرسید که جانانه کیست؟

دیوان اشعار، حافظ

چه

چه گاهی صفت است و همراه اسم می آید و گاهی تنها و به عنوان ضمیر به کار می‌رود. در جایگاه ضمیر در نقش‌های دستوری زیر ظاهر می‌شود:

نقش مفعولی: نمی‌دانم از جانم چه می‌خواهی؟ حرفت با کیست؟ از ریش کوسه ما چی [چه] می‌خواهی؟

یکی بود یکی نبود، جمالزاده

متممی: این دکان را برای چه واکردی؟

تمیزی: همدان را در قدیم چه می‌گفتند؟

مسندی: موضوع چیست؟

مضاف‌الیهی: جنگ بر سر چیست؟

نکته: اگر این ضمیر پرسشی بر چند پدیده دلالت کند، باید جمع ‌بسته شود. از این راه ضمیر پرسشی چه‌ها، چی‌ها به دست می‌آید.

گردون زِ شفق چه‌ها گرفته؟
زالی بر مو حنا گرفته

دیوان اشعار، زلالی خوانساری

چطور، چگونه، چه‌سان و چه‌جور

این ضمایر از کیفیت و چگونگی پرسش می‌کنند، آنها را بیشتر در نقش‌های زیر می‌بینیم:

مسندی: حالت چطور است؟

قیدی: شخصیت گشتاسب چگونه از چشم موبدان دوره ساسانی دور مانده است؟

چه‌قدر، چه اندازه، چه مقدار و چند

این کلمات از شماره و مقدار موصوف پرسش می‌کنند در بیشتر مواقع نقش صفتی دارند ولی در برخی از نقش‌های زیر نیز دیده می‌شوند:

نهادی: از این گندم‌ها، چه مقدار سهم شماست؟

مسندی: حقوق شما چه‌قدر است؟

قیدی: روزی چه‌قدر می‌خوابی؟ پنج ساعت؟ یا بیشتر؟

مفعولی: او برای این کار چند می‌گیرد؟

متممی: کار خیریه تا چه‌قدر از مالیات معاف است؟

چندمی، چندم، و چندمین

این ضمایر از ترتیب پرسش می‌کنند. هرگاه ضمیر واقع شوند نقش‌های زیر را می‌گیرند:

نهادی: از پرسش‌ها چندمی دشوارتر است؟

مسندی: شنبه چندم ماه است؟

مفعولی: او امسال چندم می‌خواند؟

متممی: از فردا تا چندم ماه تعطیل است؟

مضاف الیهی: از کتاب‌ها، این، بسته چندمی است؟

کجا، کی و کدامی

نهادی: کجا بهتر از خانه آدم است؟

از این کتاب‌ها کدام‌یک مال شماست؟

مسندی: پس آن حقایق ... کدامند؟

مفعولی: تو از بناهای بزرگ ایران کدام را دیده‌ای؟ و کجا را بیشتر دوست داری؟
صلاح کار کجا و من خراب کجا؟

متممی: راستی تا کی می‌خواهید اینجا بمانید؟

قیدی: باز کجا می‌ری قایم بشی؟

کی رفته‌ای ز دل که تمنا کنم تو را
کی بوده‌ای نهفته که پیدا کنم تو را

دیوان اشعار، فروغی بسطامی

نکته: کی و کجا هر وقت جانشین اسم شوند ضمیر پرسشی هستند و اگر جانشین گروه قیدی شوند، قید پرسشی به شمار می‌روند.

مضاف الیهی: این خرما محصول کجاست؟

هیچ

این کلمه در حالت ضمیری، نقش قیدی می‌گیرد و می‌توانیم آن را ضمیر پرسشی تاکیدی بدانیم:

شما هیچ می‌دانید که در لیون چه اتفاقی افتاد؟

ماجرای یک پیشوای شهید، قاضی

نکته: ضمیر پرسشی هیچ، بیشتر مقدار با تعداد مبهم را می‌رساند، پس در حقیقت صفت مبهم یا ضمیر مبهم است و فقط در قالب معنای بالا ضمیر پرسشی خواهد بود.

توی دستت چند انگشت داری؟

تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ ده‌انگشتی رو ساده و حرفه‌ای یاد بگیر.

برای شروعِ رایگانِ آموزش اینجا کلیک کن

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *