نگارش فارسی

آموزش تایپ ده انگشتی
  1. خانه
  2. پایگاه دانش
  3. نگارش فارسی
  4. درست‌نویسی فارسی یا چگونه غلط ننویسیم
  5. گرته برداری از زبان بیگانه در نگارش و ترجمه

گرته برداری از زبان بیگانه در نگارش و ترجمه

گرته برداری چیست با مثال

گرته برداری به معنای استفاده از الگوهای بیگانه در نوشتن یک متن است و‌ یکی از مواردی است که زبان را از شکل معیار دور می‌کند. این امر اغلب از ترجمه تحت‌الفظی از زبان‌های دیگر به زبان فارسی سرچشمه می‌گیرد و با کلمات بیگانه یا همان واژگان دخیل تفاوت دارد.

در گرته‌ برداری صورت ترکیبی، اصطلاحی، نحوی یا معنایی کلمات عیناً از زبان مبدأ به زبان مقصد منتقل می‌شود. البته نباید فراموش کنیم که گاهی ترجمه‌های لفظ به لفظ از ترکیب‌های بیگانه به فارسی، سبب غنای زبان فارسی شده است. اغلب این کلمات از زبان فرانسوی یا انگلیسی وارد زبان فارسی شده‌اند و عموماً واژه‌ها و اصطلاح‌هایی هستند که به امور و چیزهای جدید و معاصر مربوطند و پیش‌تر در زبان فارسی وجود نداشتند. مثل این کلمات فرانسوی:

utype_ir

یوتایپ | آموزش تایپ ده‌انگشتی

در اینستاگرام، کلی مطالب آموزشیِ جالب و مفید برایتان داریم 👇

صفحه ما را ببینید
لوگوی یوتایپ

توی دستت چند انگشت داری؟

تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ ده‌انگشتی رو ساده و حرفه‌ای یاد بگیر.

برای شروعِ رایگانِ آموزش اینجا کلیک کن

نیروی انسانی: puissance de l'homme
راه آهن: voie ferrée
سیب زمینی: la pomme de terre

و این کلمات انگلیسی:

آسمان‌خراش: sky scraper
مغزشویی: brain washing

نکته: شاید بتوان گفت این ترکیب‌ها اغلب توسط اهل زبان یا به ویژه بلاگرها و در قالب گفتار، متون خبری و بلاگ‌ها ایجاد شده و از دید زبان‌شناسان بهترین راه برای جلوگیری از رشد لغات بیگانه در فارسی است؛ زیرا بسیاری از این کلمات از همان ابتدا مورد پذیرش اهل زبان قرار می‌گیرد و همیشه استفاده می‌شود.

[utypepromotecourses]

عده‌ای گرته‌ برداری را با وام‌واژه‌هایی مانند: کامپیوتر، تلفن، شوفاژ، پست و ... اشتباه می‌گیرند. اما باید توجه داشت که در وام‌واژه‌ها، عین کلمات از زبان بیگانه به زبان فارسی راه داده می‌شوند. در صورتی که در گرته‌ برداری، هر کلمه از یک اصطلاح یا از ترکیبی بیگانه، به زبان خودی ترجمه می‌شود.  

گرته‌ برداری انواع مختلفی دارد که دستورنویسان و ادبای فارسی آن را به دو نوع واژگانی و نحوی تقسیم کرده‌اند. گرته برداری واژگانی زمانی رخ می‌دهد که یک ترکیب با ترجمه‌ لفظ به لفظ به فارسی راه پیدا کند. کلماتی مانند حساب كردن روی كسی، بی‌تفاوتی، رنج كشیدن، حمام گرفتن، دوش گرفتن و ... از مشهورترین مثال‌ها درباره گرته برداری واژگانی هستند. اما در گرته برداری نحوی از ساختمان یک جمله بیگانه الگوبرداری می‌شود.

اشکال رواج جملاتی که متأثر از زبان مبدأ گرته برداری معنایی شده‌اند، این است که به مرور زمان، شالوده زبان را دچار دگرگونی و اشکال می‌کند. زیرا این امر بسیار پنهان رخ می‌دهد. تعدادی از کلمات گرته برداری شده را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید. تلاش کنید که در نوشتن متون فارسی، تا جای ممکن، و در صورت وجود ترکیب‌های بهتر، از ان‌ها استفاده نکنید.

نکته: بعضی کلمات جدول زیر نیاز به توضیح دارند. با کلیک بر روی آن‌ها، می‌توانید به توضیحات مربوط به آن‌ها را در ادامه همین مقاله برسید.

عبارت انگلیسی/ فرانسوی/ آلمانیعبارت گرته‌برداری شدهعبارت جایگزین پیشنهادیمثال
à propos deدر رابطه با.../ در ارتباط با...دربارهمی‌خواستم درباره فردا با تو صحبت کنم.
also seeهمچنین نگاه کنید به...نگاه کنید به ... نگاه کنید به پیوست سوم.  
an introductionمقدمه‌ای بر...مقدمه‌ای در..مقدمه‌ای در جدیدترین کتاب درست‌نویسی فارسی
…aroundدور و بر … ریالحدود … ریالحدود ۱۰ هزار میلیارد اختلاس شد.
black marketبازار سیاهداروی کمیابی را از بازار سیاه تهیه کردم.
c’estاین، این است--- توضیحات بیشتر
catch a taxiتاکسی گرفتنسوار تاکسی شدنبرای اینکه زودتر برسیم سوار تاکسی شدیم.
chanceشانسامکان/ احتمالامکان برنده شدن من در این مسابقه خیلی کم است.
comme / asبه عنوان ---سال ۱۳۹۸ [به عنوان] سالی پر از اندوه در ذهن‌ها ماند.
concentrate (up)on somethingخود را روی چیزی متمرکز کردنتمرکز کردنامسال قصد دارم روی هدف‌هایم تمرکز کنم.  
contre / against بر علیهعلیه توضیحات بیشتر
count on somebodyروی کسی حساب باز کردنامیدوار بودنمن برای تکمیل این پروژه به تو امیدوارم بودم.
date of birthتاریخ تولد تاریخ تولدت را بنویس.  
do a favourلطف کردن لطف کن و فردا کتابم را بیاور.  
expected thatانتظار رفتن، انتظار داشتناحتمال داشتن/ پیش‌بینی کردناحتمال دارد فردا برف ببارد/ پیش‌بینی می‌کنیم فردا برف ببارد.
indifferentبی‌تفاوتبی‌توجه، بی‌اعتنابرخی مردان به همسرانشان بی‌اعتنا هستند.
inevitableغیر قابل اجتنابخواه‌ناخواه، چاره‌ناپذیرخواه‌ناخواه این اتفاق می‌افتاد.
It’s turn inبه نوبه خودبه سهم خوددوست داشتم به سهم خودم در این اتفاق شریک باشم.  
le rôle du jeuنقش بازی کردن برای فریب دادن ما، خوب نقش بازی کردی.  
My godخدای منخدایا!خدایا! چه اتفاق وحشتناکی افتاده! 
par/ byبه وسیله/ به واسطه/ از طریق/ از سوی --- توضیحات بیشتر
phraseفرازبخش/ قطعه/ فقرهاو در بخش‌هایی از سخنان خود درباره جدیدترین اثرش سخن گفت.
point of view نقطه نظر/ نکته نظرنظر/ دیدگاهاز نظر من این کار درست نیست.
prendre autobusاتوبوس گرفتنسوار اتوبوس شدن به سرعت سوار اتوبوس شدیم.
put into effectبه اجرا گذاشتن اجرا کردنما یک تئاتر خیابانی اجرا کردیم
question mettre enزیر سوال بردنشک کردن/ تردید کردن/ انتقاد کردن/ رد کردن/ عمل نکردناو با این کار صلاحیت من را رد کرد.
rateنرخمیزانمیزان اختلالات عصبی رابطه مستقیمی با کیفیت خواب افراد دارد.
self sufficiencyخودکفاییبه خود اتکا کردندر تولید کندم باید به خودمان اتکا کنیم.  
set great store by somethingارزش نهادن (قائل شدن) بر چیزیاهمیت دادنبه شخصیت شما اهمیت می‌دهم.
sooner or laterدیر یا زود به زودیبه زودی پیدایش می‌شود.  
states manدولتمردسیاستمدارسیاستمداران، بیش از بقیه مورد توجه رسانه ها و مردم هستند.
sunbatheحمام آفتاب گرفتن برای گرفتن حمام آفتاب باید از کرم ضدآفتاب استفاده کرد. 
take a lessonدرس گرفتن از این اتفاق درس بگیر و اشتباه دیگری نکن.
take a showerدوش گرفتنحمام کردنبعد از ورزش فوراً حمام کن.  
tauxنرخمیزانمیزان کتاب‌های تولید شده بسیار بیشتر از آن است که بتوان همه آنها را در کتابخانه نگهداری کرد.
to appraiseبها دادناهمیت دادنتوضیحات بیشتر
to be different fromتفاوت داشتن ازتفاوت داشتن باما با یکدیگر متفاوتیم.
to experienceتجربه کردنروزهای سختی را تجربه کردم.
to open fireآتش گشودنشلیک کردن، تیراندازی کردن آنها حتی به سمت کودکان شلیک کردند.
to receiveدریافت کردنگرفتناو پاسخ جانانه‌ای از من گرفت.
to sufferرنج بردنمبتلا بودنتوضیحات بیشتر
understand somebodyکسی را فهمیدن درک کردن من احساسات تو را درک می‌کنم.
weak pointنقطه‌ضعفضعفضعف هافبک دفاعی باعث پیروزی حریف شد.
why notچرا نه؟ / چرا که نه؟ حتما به دیدارت می‌آیم. چرا که نه؟ 
worthyشایستهبه اندازهحکم متهم به اندازه بود.
youشما شما خوب می‌دانید.

درباره برخی از کلمات و عبارات لازم است بیشتر توضیح دهیم:

این

در بعضی جمله‌ها، کلمه این، از عبارت فرانسه  c'est به معنای این است ترجمه شده. در بعضی از جمله‌هایی که در آن‌ها از «این» استفاده شده، حذف آن هیچ خللی به متن وارد نمی‌کند. برای این که موضوع را بهتر درک کنید، به جمله زیر دقت کنید و یک بار دیگر هم آن را بدون کلمه این بخوانید.

این حقیقتی انکارناپذیر بود که نسل بشر با وجود زندگی در شرایط مطلوب‌تر، تقریبا از درک زبان سایر حیوانات عاجز مانده بود.

حفره‌های تاریک لونا، رابرت آنسون هانیلاین

بها دادن، اهمیت دادن

بها دادن ترجمه فعل to appraise است که در فارسی رایج شده و به کار می‌رود. در حالی که ترجمه درست آن اهمیت دادن است. زیرا در فارسی، بها دادن به معنای قیمت پرداختن است. همچنین از این کلمه باید در جملات مثبت نیز استفاده کرد. اما گاهی این کلمه در جملات منفی به کار رفته که نادرست است.  مانند مثال:

تو نباید به این حرف‌های بی سر و ته بها بدهی.

شکل صحیح این جمله به صورت زیر باید نوشته شود:

تو نباید به این حرف‌های بی سر و ته اهمیت بدهی.

به وسیله، به واسطه، از طریق و از سو

جعل و استفاده از حرف اضافه، بر اساس زبان‌های دیگر، جمله‌بندی فارسی را دگرگون می‌سازد. مثلاً کلمات par درفرانسوی و by در انگلیسی به صورت به وسیله، به واسطه، از طریق و از سوی ترجمه شده است. این گرته‌ برداری صحیح نیست زیرا سبب ابهام‌آمیز شدن کلمات می‌شود. برای نمونه، به این عبارت دقت کنید:

ماشین به واسطه برادرم خریده شد.

در این عبارت مشخص نیست که آیا برادرم ماشین را خریده است یا دیگری با واسطه برادرم ماشین را خریداری کرده است. بهتر است چنین جملاتی را از حالت فعل مجهول دربیاوریم به صورت زیر بنویسیم:

برادرم ماشین را خرید. 

رنج بردن

رنج بردن از عبارت to suffer‍ گرته‌ برداری شده است. ترجمه کلمه در جملات فارسی به این شکل به کار می‌رود:

پدرم از بیماری قلبی رنج می‌برد.

منظور گوینده این است که پدرم به بیماری قلبی مبتلاست. این کاربرد در زبان فارسی اشتباه است و تنها زمانی این جمله درست است که مقصود گوینده این باشد که شخص به خاطر بیماری قلبی، دچار رنج‌های جسمی و روحی است.  

شما

یکی دیگر از موارد پر کاربرد، استفاده از کلمه شما در آغاز جمله است که با الگوبرداری از زبان انگلیسی در استفاده از you در آغاز جملات نوشته می‌شود. دقت کنید که در زبان انگلیسی، صیغه مخاطب فعل دارای شناسه (ضمیر متصل) نیست و نیاز است که گوینده حتماً ضمیر را ذکر کند. اما در زبان فارسی، با توجه به وجود شناسه در انتهای افعال، گاه نیازی به آوردن ضمیر شما یا دیگر ضمایر نیست. جمله زیر را بخوانید که حتی بدون کلمه شما قابل درک خواهد بود؛ اما چون در زبان‌های انگلیسی یا فرانسوی جمله با you آغاز شده، بنابراین مترجم نیز بدون توجه به زائد بودن این کلمه در فارسی، آن را در ترجمه ذکر کرده است. چنین جملاتی، گرته‌ برداریِ نحوی از ضمیر هستند که موجب طولانی شدن کلام می‌شوند.  

شما می‌توانید کل نژاد بشریت را به بشریتی ‌دیگر تبدیل‌کنید و با این‌ وجود، سیر تکاملی که از دوچرخه آغاز و به موشک منتهی می‌شود، کاملا یکسان خواهد بود.

هویت، میلان کوندرا

علیه، له

نخستین رویارویی مترجمان با حرف اضافه contre از زبان فرانسه و against از زبان انگلیسی در دوران قاجار رخ داد. مترجمان با توجه به زبان عربی، واژه علیه و متضاد آن له را در ترجمه از زبان‌های دیگر به فارسی مورد استفاده قرار دادند؛ اما به مرور زمان عبارت بر علیه به جای علیه به کار رفت که نادرست است. زیرا، در کلمه علیه معنای بر مستتر است و تکرار آن حشو است.

ما علیه آنها خواهیم جنگید.

مردم علیه ظلم قیام کردند.

توی دستت چند انگشت داری؟

تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ ده‌انگشتی رو ساده و حرفه‌ای یاد بگیر.

برای شروعِ رایگانِ آموزش اینجا کلیک کن

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *