فیش برداری چیست؟ راز و رمزهای فیش برداری برای پایان نامه و مقاله

فیش برداری یکی از بهترین روش‌‌هایی است که می‌توانید برای منسجم کردن مطالعات خود در نوشتن پایان نامه یا یک مقاله از آن استفاده کنید. با استفاده از فیش نویسی می‌توانید اطلاعات مورد نیاز خود را به راحتی از منابع مختلف استخراج کنید. یافته‌ها را به شیوه‌ای منظم و خاص آنها را سازماندهی کنید و در پایان برای مطالعه و مرجع‌یابی همیشه آنها را در دسترس داشته باشید. در این مقاله نکات مهمی درباره فیش برداری به شما ارائه می‌شود که با استفاده از آن می‌توانید کار نوشتن پایان نامه خود را ساده کنید.

فیش برداری در تحقیق چیست؟

کلمه فیش از Fiche در زبان فرانسه آمده و به معنای برگه است. برگه‌هایی یک شکل و یک اندازه که برای یادداشت کردن چکیده مطالعات و گزیده تحقیقات به کار می‌روند.

چرا فیش‌ برداری در تحقیق اهمیت دارد؟

• 1- روشن شدن طرح ذهنی نویسنده برای خلق اثر
• 2- افزایش سرعت تحقیق
• 3- حمل و نقل سبک و آسان منابع
• 3- سامان‌دهی و نظم مطالعات و یافته‌ها
• 4- آسان شدن مراحل ارجاع‌دهی و مستندسازی در پایان نامه یا مقالات
• 5- دسترسی دائمی به منابع کمیاب و نایابی که مطالعه کرده‌اید  
• 6- نجات ذهن نویسنده از بهم ریختگی
• 7- یافتن نقاط ضعف مطالعات
• 8- در دسترس داشتن مطالعات قبلی برای پژوهش‌های آینده
• 9- گردآوری یک بانک اطلاعات منسجم برای استفاده خود یا دیگران
• 10- افزایش خلاقیت

ابزارهای مورد نیاز برای فیش نویسی  

1- فیش

برگه‌ مناسب فیش‌ برداری معمولا به سلیقه و نیاز پژوهشگر یا نویسنده بستگی دارد؛ اما آن چیزی که به عنوان اندازه استاندارد در منابع ذکر شده 10*15 است. این اندازه در عرض می‌تواند از 5 تا 12 و در طول تا 20 سانتی‌متر متغیر باشد. برخی نیز معتقدند که می‌توان از ابعاد 20*30 نیز در نوشتن فیش برای کتاب یا پایان نامه‌ استفاده کرد. توجه به این نکته بسیار اهمیت دارد که سایز همه فیش‌های شما باید یکسان باشد.

جنس کاغذی را برای فیش برداری انتخاب کنید که بادوام و سبک باشد. اگر گرماژ کاغذ هر فیش‌ سنگین باشد، با زیاد شدن آنها در طول زمان، شما را در نگه‌داری یا حمل دچار مشکی می‌کند. ضخامت کاغذهای فیش باید به‌گونه‌ای انتخاب شوند که هم مقاوم و هم کم‌حجم باشند.

نکته: برای راحتی کار شما کاربران عزیز سایت یوتایپ یک نمونه از فیش کاربردی برای تحقیق و پایان نامه در انتهای مقاله درج شده است که می‌توانید آن را دانلود کنید.

2- برگه دان

شما از هر چیزی می‌توانید به عنوان برگه‌دان و برای نگهداری از فیش‌هایی که نوشتید استفاده کنید. پاکت، جعبه، کیف یا هر چیز دیگری را که در دسترستان است و یا استفاده از آن برای شما راحت‌تر است، انتخاب کنید. توصیه ما این است که روی فیش‌ها را دستگاه پانچ سوراخ کنید و برگه‌های خود را در یک کلاسور نگهداری کنید. با این روش نظم دادن، ورق زدن و مطالعه برگه‌ها آسان‌تر است.

3- برگه راهنما

برگه راهنما فیش‌هایی هستند که هر کدام دارای یک عنوان و موضوع عام می‌باشند. هر برگه‌دان یک برگه راهنما دارد که نشان دهنده موضوع عام آن است. برگه راهنما را می‌توان، در بالای نخستین فیش هر موضوع خاص چسباند یا منگنه کرد تا موضوعات خاص هر برگه دان، از یکدیگر جدا شوند و تشخیص و بازیابی آن‌ها آسان شود. همچنین می‌توانید موضوعات خاص هر فیش را که در یک برگه‌دان گذاشتید، در برگه راهنما ذکر کنید که بایگانی و دسترسی به آن راحت‌تر شود.

4- قلم مناسب

قلمی برای نوشتن فیش انتخاب کنید که نوک آن نازک باشد. بهتر است از نوشتن با مداد پرهیز کنید زیرا ممکن است به مرور زمان یادداشت‌های شما کمرنگ شوند. بهتر است برای فیش‌نویسی از خودکار مشکی استفاده کنید تا اگر نیازی به تکثیر یا اسکن آن بود،‌ دچار مشکل در خوانایی نشوید.

در سربرگ فیش چه چیزهایی نوشته می‌شود؟

1- نوشتن مبحث

نام مبحث یعنی همان عنوان مقاله یا پایان نامه که قصد دارید روی آن کار کنید. با نوشتن مبحث، می‌توانید نظم بهتری به فیش‌های خود ببخشید.

2- مشخص کردن موضوع

در این بخش موضوع در سه سطح موضوع اصلی، موضوع جزئی و موضوع فرعی مشخص می‌شود. منظور از موضوع کلی در فیش برداری عناوین و اسامی علوم و دیگر دانش‌ها مانند علم اخلاق، تاریخ، روان شناسی، فقه، کلام، فیزیک، شیمی، ریاضی، جامعه شناسی و ... است. موضوع جزئی هم نشان‌دهنده زیرمجموعه موضوع کلی است. مثلا در فیش‌نویسی برای یک پایان نامه یا مقاله در حوزه روان‌شناسی،‌ موضوع فرعی جزئی می‌تواند سلامت روانی باشد. موضوع فرعی هم می‌تواند دیگر موضوعات مرتبط با موضوع جزئی باشد.

3- مشخصات کتاب

نوشتن مشخصات کتاب در فیش‌نویسی از آن رو اهمیت دارد که کار شما را در ارجاع‌دهی راحت کند. بنابراین ثبت اطلاعات کتاب مانند نام کامل کتاب، نام مؤلف، مترجم یا مصحح، ناشر و تاریخ نشر اهمیت دارد. همچنین باید شماره جلد، صفحه، نوبت چاپ و محل نشر نیز در فیش‌ نوشته شود.

4- نام فیش‌نویس و تاریخ فیش‌نویسی

اگر به طور مستقل روی یک مقاله یا پایان نامه کار می‌کنید، شاید نیازی نباشد که نام خود را به عنوان فیش‌نویس روی همه برگه‌ها ذکر کنید. گاهی هم پیش می‌آید که این کار به صورت گروهی انجام می‌شود. بنابراین در چنین شرایطی لازم است هرکس نام خود را به‌عنوان فیش‌نویس مشخص کند. از طرفی نوشتن تاریخ فیش‌نویسی اهمیت دارد تا در تحقیق‌های آینده بتوانید به روز بودن یا به روز نبودن منابع خود را چک کنید.

5- تعیین نوع یادداشت

فیش‌ نویسی از یک کتاب یا هر منبع دیگری می‌تواند به چند شیوه باشد:

• مستقیم: در این شیوه جملات کتاب بدون هیچ حذف و اضافه‌ای در فیش هم نوشته می‌شود.
• غیرمستقیم: ممکن است شما از یک منبع نقل به مضمون کنید یا برداشت خود را از مطالعات آن بیان کنید.
• تلخیص: متن منبع را خلاصه می‌کنید و می‌نویسید.
• ترجمه: ممکن است یک اثر به زبان انگلیسی یا دیگر زبان‌ها باشد و شما ترجمه آنها را در مقاله یا پایان نامه خود استفاده کنید.  

چه نوع اطلاعاتی را می‌توانیم در فیش بنویسیم؟

اطلاعاتی که روی هر کارت فهرست در یک سیستم نمایه سازی کارت می‌نویسید به ماهیت تحقیق شما و جزئیات خاصی که مهم می‌دانید بستگی دارد. در ادامه، نظر شما را به مواردی جلب می‌کنیم که می‌توانید آنها را در فیش‌های خود بنویسید.

1- ایده‌ها یا مفاهیم کلیدی

یک کارت را به سوالات تحقیق خود اختصاص بدهید. با این کار به شما کمک می‌کند که همیشه نقشه راه در دست داشته باشید. نوشتن ایده‌ها، مفاهیم یا استدلال‌های کلیدی مرتبط با موضوع تحقیق خود را خلاصه کنید.

2- نقل قول‌ها

اگر به نقل قول قابل توجهی در منابع برخورد کردید، آنها را روی کارت‌ها بنویسید. اطمینان حاصل کنید که نام نویسنده و منبع را برای استناد مناسب درج کرده‌اید.

3- مراجع

برای هر کتاب یا مقاله‌ای که از آن در تحقیق خود استفاده می‌کنید یک فیش اختصاص بدهید. جزئیات کامل کتاب‌شناختی آنها را درج کنید. این معمولاً شامل نام نویسنده، عنوان اثر، تاریخ انتشار، ناشر و شماره صفحه است. این کار به شما اجازه می‌دهد کار ارجاع‌دهی و یا لیست منابع را به سرعت تکمیل کنید. توصیه می‌کنیم که این کارت‌ها را بر اساس نام نویسنده یا نام کتاب و به ترتیب حروف الفبا مرتب کنید تا طی مدت زمان کوتاهی بتوانید آن را بیابید.

4- ثبت داده‌ها

ممکن است در موضوع تحقیق شما داده‌های بسیاری مانند اطلاعات آماری یا نتایج نظرسنجی وجود داشته باشد. تمام این داده‌ها مهم را روی کارت‌ها فهرست کنید تا در تحلیل اطلاعات دچار مشکل نشوید. 

5- استدلال‌ها و مخالفت‌ها

اگر با دیدگاه‌ها یا استدلال‌های مختلف مواجه شدید، آنها را در کارت‌هایی جداگانه مستند کنید. این کار می‌تواند به شما کمک کند دیدگاه‌های مختلف را با هم مقایسه کنید.

6- نظرات شخصی

شما آزادید نظرات شخصی خود را نسبت به هر مطلبی که در فیش می‌نویسید ثبت کنید. به یاد داشته باشید بهتر است این بخش را با رنگ دیگری مجزا کنید یا با علامت اختصاری مشخص کنید تا با نقل‌قول‌ها اشتباه گرفته نشوند.

7- تعیین روابط

اگر در حین فیش‌نویسی، موضوع یا مطلبی را در فیش دیگر به یاد آوردید و آنها را با یکدیگر مرتبط دیدید، این ارتباط را در پشت فیش توضیح بدهید و آنها را مستند کنید. این کار به شما کمک می‌کند در پایان نامه به یک روایت منسجم دست پیدا کنید.

8- سوالات و ایده‌ها

در طول تحقیق ممکن است که به سوالات تازه و ایده‌های جدید دست یدا کنید. تمامی این سوالات را در فیش‌هایی مجزا یادداشت کنید. این موارد می‌توانند راه‌هایی بالقوه برای تحقیقات بیشتر باشد و یا شما را به نکاتی تازه برساند.

9- تصاویر و نمودارها

اگر تحقیق شما شامل عناصر بصری مانند نمودارها، تصاویر، جداول و نقشه‌ها می‌شود می‌توانید به شیوه ارجاع آن را روی یک فیش ثبت کنید و یا آن را با جزییات روی فیش ترسیم کنید.

به یاد داشته باشید که هدف از نمایه سازی کارت، ارائه یک سیستم منعطف برای سازماندهی افکار و اطلاعات شماست. همانطور که تحقیقات شما پیشرفت می‌کند، می‌توانید کارت‌هایی را اضافه، حذف یا سازماندهی مجدد کنید تا درک خود را از موضوع تحقیق اصلاح کنید و ساختاری منسجم برای کار نهایی خود ایجاد کنید.

نکات مهم درباره فیش نویسی

• برای صرفه‌جویی در وقت، پیش از آنکه به سراغ خواندن کامل یک مقاله بروید، ابتدا چکیده مقاله را بررسی کنید. اگر با کتاب روبرو بودید، می‌توانید نقدهای موجود درباره کتاب را در اینترنت نگاهی کنید تا متوجه شوید چقدر کتاب می‌تواند به پیشرفت تحقیقات شما کمک کند.
• در نوشتن فیش‌ها خلاصه‌نویسی کنید. نوشتن تمامی بخش‌های یک منبع می‌تواند برای شما زمان‌بر باشد. از طرفی حجم زیادی از کاغذ را اِشغال می‌کند و زمان مطالعه آن نیز طولانی خواهد شد.
• تنها یک روی فیش را بنویسید تا اگر نیاز شد بعدها بتوانید توضیحات یا حاشیه‌نویسی لازم را روی پشت همان برگه درج کنید.
• دقت داشته باشید که فیش‌ها، چرک نویس نیستند. سعی کنید خوانا و تمیز بنویسید.
• حتما علائم نگارشی و پاراگراف‌بندی لازم را در نوشتن فیش تحقیق رعایت کنید.
• همیشه چند برگه فیش به همراه خود داشته باشید تا در صورت یافتن منبعی تازه، آن را از دست ندهید.
• اگر در هنگام فیش‌نویسی و ذکر یک نقل قول مجبور شدید بخشی از آن را حذف کنید یا نادیده بگیرید، محل حذف را با علامت سه نقطه (...)‌ مشخص کنید.
• در نوشتن فیش مقداری حاشیه امن یا سفید از چهار جهت بالا، پایین، چپ و راست نگه دارید تا اگر برای بایگانی نیاز به سوراخ کردن برگه داشتید یا می‌خواستید حاشیه نویسی کنید، نوشته‌های فیش از بین نرود.
• فیش‌ها را همیشه در برگه‌دان قرار بدهید تا از بی‌نظمی و گم شدن آنها جلوگیری کنید و دسترسی سریع به هریک از آنها آسان‌تر باشد.
• از نوشتن جزئیات و توضیحات اضافه خودداری کنید. مهارت خلاصه‌نویسی در نوشتن فیش تحقیق بسیار به شما کمک می‌کند.
• در صورتی که مطلبی بسیار مهم است و نیاز به ذکر تمام جزئیات دارد، می‌توان فقط مأخذ و آدرس آن را به طور کامل، روی یک فیش نوشت و در برگه دان مربوطه قرار داد.
• همه فیش ها اطلاعات کامل منبع و شماره صفحه را به صورت دقیق ذکر کنید.
• نقل قول مستقیم و غیر مستقیم را مشخص کنید با این کار در ارجاع‌دهی دچار مشکل نمی‌شوید. برای نقل قول مستقیم می‌تواند جمله را در گیومه قرار بدهید یا علامت اختصاری و حتی یک کد در نظر بگیرید.
• ایده خوبی است که در قسمتی از پشت یا پانویس فیش به طور مختصر، مشخص کنید که از مطالب این فیش تاکنون چند‌بار و در چه موضوعاتی استفاده شده است. رعایت این نکته در تحقیقات بعدی به شما کمک بسیاری می‌کند.

فیش‌برداری دست نویس بهتر است یا تایپی؟

احتمالا به محض خواندن این سوال، پاسخ آن هم به ذهن شما متبادر شده است. فیش برداری به شیوه تایپی بسیار آسان‌تر است به‌ویژه اگر تایپ ده انگشتی را آموخته باشید می‌توانید سرعت بسیار بالایی را در بایگانی کردن یافته‌ها و مطالعاتتان تجربه کنید. دیگر مزایای فیش نویسی آنلاین عبارتست از:

• امکان حذف و اضافه لحظه‌ای امکانات
• امکان جستجوی سریع و پیشرفته
• امکان دسته‌بندی سریع‌تر و دقیق‌تر
• مرتب‌سازی سریع‌تری و بهینه‌تر
• صرفه‌جویی در فضای ذخیره سازی
• صرفه‌جویی در مصرف کاغذ
• حفظ اسناد از گم‌شدن یا پارگی
• حفظ سلامت دستان و گردن
• دسترسی آسان از همه جا
• امکان رفرنس‌دهی سری

نکته: مهم‌ترین نکته در تایپ کردن فیش‌ها این است که می‌توانید در تدوین مقالات بسیار چابک عمل کنید زیرا دیگر نیازی به تایپ از نسخه دست‌نویس ندارید.

نرم‌افزارهای فیش برداری

در چند سال اخیر نرم افزارهایی فارسی و انگلیسی برای فیش برداری ارائه شده‌اند که در ازای پرداخت هزینه مختصری می‌توانید به صورت الکترونیکی فیش‌برداری کنید. اما در دسترس‌ترین و آسان‌ترین نرم‌افزارها برای استفاده رایگان عبارتند از

• نرم‌افزار Word
• نرم افزار End Note
• نرم افزار Notion
• Google doc

دانلود فایل pdf و word فیش تحقیق

برای راحتی کار شما عزیزان به عنوان مثال یک نمونه از فیش مناسب پایان نامه و مقاله را در قالب فایل‌هایword  و pdf در این بخش قرار داده‌ایم. دقت کنید که می‌توانید براساس نیاز خود تغییرات لازم را روی فایل word این فیش اعمال کنید.

فیش ‌برداری را مانند یک سرمایه‌گذاری ببینید

ضروری است که در پایان تأکید کنیم؛ فیش برداری روشی است که کار شما را برای جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز در نوشتن پایان نامه آسان می‌کند. بنابراین خود را محدود به شیوه‌های خشک و توصیه شده نکنید. شما می‌توانید به هر روشی که برای شما کارآمدتر است و با موضوع پایان نامه شما سنخیت بیشتری دارد این کار را انجام بدهید.

دومین نکته که باید به آن توجه داشته باشید این است که چطور می‌توانید فیش‌ها را مدیریت کنید و آنها را به یک مقاله یا مطلب منسجم تبدیل کنید؟

تنها چاره کار این است که شما درک درستی از موضوع پیدا کرده باشید. داشتن درکی دقیق و شفاف از ساختار پروژه به شما امکان می‌دهد مطالب خود را برچسب‌گذاری کنید و آنها را ساماندهی کنید. در چنین شرایطی نوشتن بسیار آسان‌تر می‌شود.