مُصَغَّر در لغت به معنای تصغيرشده، کوچککرده و خردشده است. در دستور زبان فارسی اسم مصغر به کلمهای میگویند که با تغییر حرکات و یا افزوده شدن یک حرف به یک کلمه، به صورت تصغیر درآمده است.
اسم تصغیر در زبان فارسی چگونه ساخته میشود؟
اسم تصغیر در زبان فارسی با افزوده شدن یک پسوند به اسم ساخته میشود. این پسوندها عبارتند از:
-َک، چه، یچه، ژه، یژه، و، ه، له، وله
در ادمه هریک از این پسوندها را با مثال بررسی میکنیم.
-َک
مردَک، دخترک، شهرک، اتاقک، کلاهک، نایژک، مامک، بابک، شاپرک
درباره این پسوند باید دقت داشته باشید که همیشه در معنای تصغیر به کار نمیرود. مثلا در کلمه طفلک، در معنای تحبیب و دلسوزی است. گاهی در معنای شباهت هم به کار میرود. مانند خروسک، موشک و ....
همچنین باید بدانید که در برخی از کلمات، ک پایانی متعلق به خود کلمه است و پسوند به شمار نمیرود مانند کلمه کودک یا نمک.
نکات املایی درباره پسوند -َک
درباره املای این پسوند باید دقت داشته باشید که اگر -َک به کلمهای میچسبد که مختوم به ا یا و است، باید از ی میانجی استفاده شود. مانند:
مویَک، جویَک، پایَک
اگر این پسوند به مصوت ه غیرملفوظ بچسبد، با صامت میانجی گ همراه میشود.
حجرگَک، واژگَک
نکته: اگر درباره صامت و مصوت چیزی نمیدانید، توصیه میکنیم مقاله واج چیست را مطالعه کنید.
چه، یچه
یکی دیگر از پرکاربردترین پسوندها برای ساختن اسم تصغیر در زبان فارسی، چه و بچه است که کلماتی مانند کلمات زیر را ساختهاند.
بیلچه، باغچه، پیازچه، توپچه، زاغچه، کتابچه، دفترچه، دریچه، سراچه، قالیچه، خوانچه، دنبالیچه
ژه، یژه
این پسوند، شکل دیگر پسوند چه و یچه است و امروز کمتر به کار میرود.
نايژه
واو
خواجو، یارو، پسرو، خٌردو، گردو
های بیان حرکت
پسره، دختر، مَرده
ممکن است در این ساختار، ک هم به کار برود و معنای تحقیر را به کلمه بیفزاید. مانند:
زنکه (زنیکه)، مردکه (مردیکه)
له و وله
از این پسوند امروزه کمتر استفاده میشود ولی واژههای زیر از همین پسوند ساخته شدهاند و مورد استفاده قرار میگیرند. مانند:
کوتوله، چغاله، زنگوله، کندوله (خمره گِلی برای نگهداری غلات)
اگر علاقمندید که درباره دیگر پسوندهای فارسی بیشتر بدانید توصیه میکنیم مقاله پسوند چیست را مطالعه کنید.