این مقاله درباره جایگاه و کاربرد تشدید در زبان فارسی و ضرورت یا عدم ضرورت درج آن است، اگر میخواهید بدانید تشدید چگونه در تایپ دهانگشتی تایپ میشود، مقاله جای تشدید در کیبورد فارسی در یوتایپ را ببینید.
تشدید به معنای شدت بخشیدن است و مانند تنوین، از زبان و خط عربی وارد زبان فارسی شده است. نفوذ این علامت در فارسی به حدی است که گاه برخی از کلمات فارسی هم مشدّد تلفظ میشوند. برخی از این کلمات که اغلب دوهجایی هستند عبارتند از:
پلّه، گلّه، بچّه، زرّین، یکّه، ارّه، فرّخ، خرّم، درّه، لکّه، غرّش، برّه، برّان و ...
برخی از کلمات در حالت عادی نیازی به تشدید ندارند؛ اما هنگام اضافه شدن نقشنمای اضافه یا افزوده شدن پسوندها یا ضمایر مشدد میشوند. مانند:
حقِّ مسلم، فرّ و آیین، کمّ و کیف، سمِّ مهلک
تعداد انگشتشماری از کلمات هم نیازی به تشدید ندارند؛ اما به دلیل خطاهای گفتاری و یا ضرورت وزنی در شعر، ممکن است با تشدید تلفظ شوند مانند:
غزّال، شکّر، پشّه، فوقالعادّه، قضّات، تقویّت، برّرسی، تربیّت، ادعیّه، شفقّت، دوّم، سوّم و ...
نکته: یکی از دلایل مشدد خوانده شدن این کلمات، میتواند قیاس آنها با کلمههای تشدیددار و مشابه باشد. مثل کلمه قضات در قیاس با طلّاب یا شفقت در مقایسه یا مشقّت.
آیا تشدید در فارسی نوشته میشود؟
به طور کلی نوشتن تشدید در متون روزنامه یا کتاب رایج نیست. حتی در متون فارسی محاوره هم کمتر دیده شده که تشدید نوشته شود. ولی در مورد کلمات دوخوانشی، با آن که معمولاً بافت متن به تشخیص شکل درست کلمه میتواند کمک کند، اما بهتر است برای جلوگیری از بروز خطا در معنا، تشدید نوشته شود. مانند:
گلِّه و گِلِه
بَرّ و بر
بَنّا و بَنا و بِنا
سِرّ و سَر
معیّن و معین
نکته: در نوشتن تشدید باید توجه داشته باشید که تشدید دقیقا روی حرف مشدد قرار بگیرد.
اگر دوست دارید که نظر اغلب دستورنویسان و بزرگان ادب فارسی را درباره تشدید بدانید، توصیه میکنیم مقاله «لزوم یا عدم لزوم نوشتن علامت تشدید در زبان فارسی» را مطالعه کنید.