اتاق درست است یا اطاق؟ تهران یا طهران؟ اتو یا اطو؟ تپش یا طپش؟ شاید بتوان حرف ط را جنجالیترین حرف در املای فارسی دانست. این حرف ویژه زبان عربی است و عباس اقبال آشتیانی در مقاله از طهران تا تهران میگوید: کلماتی که با این حرف نوشته میشوند عربی هستند و اگر ریشه عربی ندارند؛ در فارسی به غلط با ط نوشته میشوند.
مطابق با نظر آشتیانی، تعداد دیگری از محققان زبان و ادبیات فارسی هم بر این باورند که در زبان عربی، وقتی واژهای صدای ت دارد و از زبان دیگری وارد میشود؛ آن را با ط مینویسند تا بیگانه بودن آن مشخص شود. از این رو، به دلیل ارتباط تنگاتنگ زبان فارسی و عربی، تعدادی از این اسامی با املای ط، وارد زبان فارسی شده و مورد استفاده قرار گرفته است که احتمالا به علت فخر نویسندگان ایرانی به عربیدانی اتفاق افتاده. در صورتی که اگر این اسامی به طور مستقیم از زبان مبدأ وارد زبان فارسی شده بود؛ باید با حرف ت نوشته میشد.
کدام کلمات با ط و کدام یک با ت نوشته میشوند؟
برای تشخیص املای صحیح کلماتی که در آنها ط به کار رفته است؛ به چند شیوه باید توجه کرد.
توجه به ریشه کلمه
بر اساس این اصل، اگر ریشه کلمه فارسی باشد؛ باید با ت نوشته شود. مانند:
اتو، تاس، تاس کباب، تپیدن، تپش، تراز، استخر، تاول، تباشير، تبرزين، تپانچه، تشت، ترخون، تنبور.
همچنین اگر کلمهای از زبانهای ترکی، انگلیسی یا فرانسه وارد زبان فارسی شده باشد؛ با ت نوشته میشود.
اتاق، اتراق، باتلاق، تالار
ترکی
استبل، امپراتور
انگلیسی
باتری، بلیت
فرانسه
توجه به معنا و بافت جمله
گاهی در تشخیص املای صحیح کلمات باید به معنای جمله دقت کرد. برای نمونه به کلمات تی و طی دقت کنید. اگر این کلمه به معنای وسیلهای که با آن زمین را میشویند به کار رفته باشد، تی نوشته میشود واگر به معنای در طول و یا پیمودن به کار رود؛ طی صحیح است.
به سختی توانستم لک خون را با تی از زمین پاک کنم.
تلاش کردم تایپ دهانگشتی را طی یک ماه و با کمک یوتایپ یاد بگیرم.
مثال دیگر، کلمات تایر و طایر است که برای انتخاب املای صحیح، نیازمند دقت در بافت جمله هستیم؛ زیرا تایر به معنای لاستیک و طایر نام یکی از پادشاهان عرب است همچنین طائر در عربی به معنی پرنده است.
شناسایی اسامی خاص
اسامی خاص مانند مکانها و افراد نیز با ت نوشته میشود. مانند:
اترار، تالش، اتریش، ایتالیا ، پترزبورگ، پتر كبير، تبرستان، ترابلس، تسوج، توس، تهماسب، تهمورث، تیسفون، ختا و لوت.
- تبس و تارم دو اسم خاص فارسی هستند که همیشه به صورت طبس و طارم نوشته شدهاند و چنانچه با ت نوشته شود؛ ممکن است مخاطب را دچار سردرگمی کند.
- برخی اسامی خاص از عربی وارد زبان فارسی شده است و املای آنها به گونهای با ط مصطلح و رایج شده که اگر با ت نوشته شود؛ قابل فهم نخواهد بود. بنابراین در فارسی امروز نیز به همان صورت به کار میرود که عبارتند از؛
افلاطون، ارسطو، سقراط، بقراط
مبتدی به نظر نرس!
تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ دهانگشتی رو آسون ولی حرفهای یاد بگیر.
شروعِ رایگانِ آموزش تایپ دهانگشتیتهران یا طهران؟
شاید در مبحث املای اسامی خاص، بیشترین تشتت آرا درباره تهران باشد. کلمه تهران تا اوایل قرن پنجم به همین شکل رایج امروزی یعنی تهران نوشته میشد. به گزارش سعید نفیسی، کلمه طهران از قرن چهارم به بعد در کتابهای فارسی و آثار تعدادی از مورخان و سیاحان عرب به چشم میخورد. در سال 1320 و به دستور فرهنگستان، چنین معمول شد که نام طهران را به صورت تهران بنویسند و احتمالا مقصود افرادی که این موضوع را پیشنهاد کردهاند؛ این بود که حرف ط عربی را از زبان فارسی حذف کنند. امروزه کلمه تهران مصطلحترین شکل نوشتاری این کلمه است بنابراین بهتر است به همین صورت تهران در متون به کار رود.
اگر به این موضوع علاقمندید، میتوانید مقالاتی را که محققان زبان و ادبیات فارسی نوشتهاند، از طریق لینک زیر دنبال کنید.