نگارش فارسی

آموزش تایپ ده انگشتی
  1. خانه
  2. پایگاه دانش
  3. نگارش فارسی
  4. دستور زبان فارسی
  5. بن ماضی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

بن ماضی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

بن ماضی

پیش از آن که بدانیم بن ماضی چیست و چه کاربردهایی دارد، باید با بُن فعل آشنا شویم. بن فعل، ماده فعل یا ستاک فعل یکی از ویژگی­‌های فعل محسوب می‌­شود و در واقع سبب تفاوت فعل با اقسام دیگر کلمه است. بن فعل، بخش ثابت فعل است که در صیغه‌های مختلف آن تکرار می‌شود. تنها شناسه‌ها هستند که سبب تفاوت معنایی می‌شوند.

برای مثال، در شش صیغه از فعل نشستن، جزء «نشست» ثابت است اما هر فعل، با گرفتن یکی از شناسه‌های َم، ی، -،  یم، ید، َند صورت تازه­‌ای یافته است.

نشستم، نشستی، نشست، نشستیم، نشستید، نشستند

خانلری در کتاب دستور زبان فارسی خود بن فعل را به ساده­‌ترین شکل ممکن تعریف می‌­کند:

«بن فعل جزئی از کلمه است که معنی اصلی را در بردارد و در همه صیغه‌­ها ثابت است؛ یعنی تغییر نمی‌کند. بن فعل در زبان فارسی به دو نوع بن ماضی و بن مضارع تقسیم می­‌شود.»

دستور زبان فارسی، پرویز ناتل خانلری

بن ماضی و بن مضارع در ساخت دیگر فعل‌ها مانند ماضی بعید، مضارع التزامی، ماضی استمراری و ... کاربرد دارد. همه صیغه‌­های فعلی که بر زمان گذشته دلالت می­‌کنند از بن ماضی ساخته می­‌شوند و صرف انواع فعل‌ماضی با افزودن پیشوندهایی مثل می و ب به همراه شناسه‌­های پایانی فعل امکان­‌پذیر است.

برای مثال، فعل نوشتن را در نظر بگیریم. برخی از صیغه­‌هایی که از این فعل ساخته می‌­شوند از این قرار است:

نوشتم (ماضی ساده)
می‌­نوشتم (ماضی استمراری)
نوشته‌­ام (ماضی نقلی)
نوشته باشم (ماضی التزامی)
نوشته بودم (ماضی بعید)

چنان که می­‌بینیم، کلمه نوشت در این صیغه­‌ها جزئی که ثابت است و تغییر نمی­‌کند و از نظر زمان، بر گذشته دلالت می­‌کند. بن یا ریشه این صیغه‌­ها را بن ماضی می­‌نامیم.

روش تشخیص بن ماضی چیست؟

بن ماضی را از دو راه می‌­توان به دست آورد:

۱- حذف ن از انتهای مصدر فعل مورد نظر

کاشتن: کاشت
رفتن: رفت

روش به دست آوردن بن ماضی
با حذف نون از انتهای مصدرها می‌توان بن ماضی را به دست آورد.

۲- فعل را صرف می­‌کنیم. سپس شناسه­‌ها را از پایان فعل و می یا ب را از ابتدای آن حذف می‌کنیم. آنچه باقی می‌ماند همان جزء ثابتی است که در همه صیغه‌­ها تکرار شده است. مثلاً درباره فعل می‌خوانْدم، «می» استمراری و شناسه‌ها باید حذف شوند و آنچه باقی می‌ماند؛ کلمه خوانْد است که همان بن ماضی است.

مبتدی به نظر نرس!

تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ ده‌انگشتی رو آسون ولی حرفه‌ای یاد بگیر.

شروعِ رایگانِ آموزش تایپ ده‌انگشتی

کاربردهای بن ماضی

کاربرد بن ماضی، تنها محدود به ساخت افعال نیست. بلکه در ساخت انواع اسم و صفت‌­هایی چون صفت مفعولی، صفت فاعلی، صفت مرکب، اسم مصدر و اسم مرکب نیز نقش دارد. برای مثال بن ماضی در صفت مفعولی، در ساخت فعل مجهول یا ماضی نقلی نقش اساسی دارد:

مصدر فعل رفتن
بن ماضی + ه: صفت مفعولی
رفت + ه: رفته

نکته: در بسیاری از دستورها، ریشه و بن (ماده) فعل یکی گرفته شده است. خسرو فرشیدورد در کتاب دستور مفصل به خوبی این اختلاف را نشان داده است. ریشه فعل معمولا جزئی سه بخشی است که زبان شناسان به کمک ریخت‌های کهن فعل، آن را به دست می‌آورند. اما بن، ساختار مشخص و قانون­مندی دارد و با به کار بستن چند قاعده می­‌توان بن فعل (ماضی یا مضارع) را به دست آورد.

یک یادآوری مهم

تایپ ده‌انگشتی مهارتی است که همه به آن نیاز داریم. آن را با آسان‌ترین و بهترین روش بیاموزید.

همین الان یادگیری تایپ ده‌انگشتی را شروع کنید!

utype_ir

یوتایپ | آموزش تایپ ده‌انگشتی

در اینستاگرام، کلی مطالب آموزشیِ جالب و مفید برایتان داریم 👇

صفحه ما را ببینید
لوگوی یوتایپ

۱۴ دیدگاه

تبریزی

مطالبِ گرانقدر و ارزشمندی رو ارائه داده‌اید، و حقیقتا شایسته‌ی تقدیر هستید.

پاسخ
#.

خوب اگه رفت بود چطور باید بن ماضی رو به دست بیاریم؟
این ک آخرش .ن. نداره

پاسخ
ساینا نجم الدین

دوست عزیز فعل رفت خودش بن ماضی است. پیشنهاد می‌کنم مقاله را مجدد بخوانید. ذیل روش تشخیص بن ماضی، دو مورد ذکر شده است. روش به دست آوردن آن از طریق مصدر و فعل توضیح داده شده است.

پاسخ
ساینا نجم الدین

هر زمان خواستید بن ماضی یک فعل را به دست بیاورید، پسوندها و پیشوندهای اضافی آن را حذف کنید. مثلا برای به دست آوردن بن ماضی فعل می‌خواندم باید می و شناسه َم خدف شود. بنابراین آنچه باقی می‌ماند کلمه خواند است و بن ماضی خواندن است.

پاسخ
ندارم

من چطور میتونم مثلا بن مضارع مصدر و زمان یک فعل رو بدست بیارمم ؟؟؟؟

پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *