پیش از آن که بدانیم بن ماضی چیست و چه کاربردهایی دارد، باید با بُن فعل آشنا شویم. بن فعل، ماده فعل یا ستاک فعل یکی از ویژگیهای فعل محسوب میشود و در واقع سبب تفاوت فعل با اقسام دیگر کلمه است. بن فعل، بخش ثابت فعل است که در صیغههای مختلف آن تکرار میشود. تنها شناسهها هستند که سبب تفاوت معنایی میشوند.
برای مثال، در شش صیغه از فعل نشستن، جزء «نشست» ثابت است اما هر فعل، با گرفتن یکی از شناسههای َم، ی، -، یم، ید، َند صورت تازهای یافته است.
نشستم، نشستی، نشست، نشستیم، نشستید، نشستند
خانلری در کتاب دستور زبان فارسی خود بن فعل را به سادهترین شکل ممکن تعریف میکند:
«بن فعل جزئی از کلمه است که معنی اصلی را در بردارد و در همه صیغهها ثابت است؛ یعنی تغییر نمیکند. بن فعل در زبان فارسی به دو نوع بن ماضی و بن مضارع تقسیم میشود.»
دستور زبان فارسی، پرویز ناتل خانلری
بن ماضی و بن مضارع در ساخت دیگر فعلها مانند ماضی بعید، مضارع التزامی، ماضی استمراری و ... کاربرد دارد. همه صیغههای فعلی که بر زمان گذشته دلالت میکنند از بن ماضی ساخته میشوند و صرف انواع فعلماضی با افزودن پیشوندهایی مثل می و ب به همراه شناسههای پایانی فعل امکانپذیر است.
برای مثال، فعل نوشتن را در نظر بگیریم. برخی از صیغههایی که از این فعل ساخته میشوند از این قرار است:
نوشتم (ماضی ساده)
مینوشتم (ماضی استمراری)
نوشتهام (ماضی نقلی)
نوشته باشم (ماضی التزامی)
نوشته بودم (ماضی بعید)
چنان که میبینیم، کلمه نوشت در این صیغهها جزئی که ثابت است و تغییر نمیکند و از نظر زمان، بر گذشته دلالت میکند. بن یا ریشه این صیغهها را بن ماضی مینامیم.
روش تشخیص بن ماضی چیست؟
بن ماضی را از دو راه میتوان به دست آورد:
۱- حذف ن از انتهای مصدر فعل مورد نظر
کاشتن: کاشت
رفتن: رفت
۲- فعل را صرف میکنیم. سپس شناسهها را از پایان فعل و می یا ب را از ابتدای آن حذف میکنیم. آنچه باقی میماند همان جزء ثابتی است که در همه صیغهها تکرار شده است. مثلاً درباره فعل میخوانْدم، «می» استمراری و شناسهها باید حذف شوند و آنچه باقی میماند؛ کلمه خوانْد است که همان بن ماضی است.
مبتدی به نظر نرس!
تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ دهانگشتی رو آسون ولی حرفهای یاد بگیر.
شروعِ رایگانِ آموزش تایپ دهانگشتیکاربردهای بن ماضی
کاربرد بن ماضی، تنها محدود به ساخت افعال نیست. بلکه در ساخت انواع اسم و صفتهایی چون صفت مفعولی، صفت فاعلی، صفت مرکب، اسم مصدر و اسم مرکب نیز نقش دارد. برای مثال بن ماضی در صفت مفعولی، در ساخت فعل مجهول یا ماضی نقلی نقش اساسی دارد:
مصدر فعل رفتن
بن ماضی + ه: صفت مفعولی
رفت + ه: رفته
نکته: در بسیاری از دستورها، ریشه و بن (ماده) فعل یکی گرفته شده است. خسرو فرشیدورد در کتاب دستور مفصل به خوبی این اختلاف را نشان داده است. ریشه فعل معمولا جزئی سه بخشی است که زبان شناسان به کمک ریختهای کهن فعل، آن را به دست میآورند. اما بن، ساختار مشخص و قانونمندی دارد و با به کار بستن چند قاعده میتوان بن فعل (ماضی یا مضارع) را به دست آورد.
این سایت بیسیار خوب است
با تشکر از شما ممنون از مطالب ارزشمند گرانقدر تون🙏
سپاس بی کران🙏
مطالبِ گرانقدر و ارزشمندی رو ارائه دادهاید، و حقیقتا شایستهی تقدیر هستید.
عالی هستید
خوب اگه رفت بود چطور باید بن ماضی رو به دست بیاریم؟
این ک آخرش .ن. نداره
دوست عزیز فعل رفت خودش بن ماضی است. پیشنهاد میکنم مقاله را مجدد بخوانید. ذیل روش تشخیص بن ماضی، دو مورد ذکر شده است. روش به دست آوردن آن از طریق مصدر و فعل توضیح داده شده است.
من قشنگ یاد نگرفتم میشه دقیق تر توضیح بدی
هر زمان خواستید بن ماضی یک فعل را به دست بیاورید، پسوندها و پیشوندهای اضافی آن را حذف کنید. مثلا برای به دست آوردن بن ماضی فعل میخواندم باید می و شناسه َم خدف شود. بنابراین آنچه باقی میماند کلمه خواند است و بن ماضی خواندن است.
من چطور میتونم مثلا بن مضارع مصدر و زمان یک فعل رو بدست بیارمم ؟؟؟؟
مقاله بن مضارع را مطالعه کنید دوست عزیز.
عالی بود 👌💛
ممنون بابت توضیحتان برای امتحانم نیاز داشتم تشکر
به نظر منم عالی توضیح داده بود🥰
به نظر من خیلی خوب توضیح داده بود