فعلهای ساده در حقیقت سادهترین شکل فعل هستند که با چسبیدن شناسهها به بن ماضی یا بن مضارع میتوانند فعل صرفی بسازند. هیچ حرف یا فعل دیگری در ساخت آنها وجود ندارد. فعل مضارع ساده و فعل ماضی ساده حاصل همین ترکیب هستند. از این دو فعل، مضارع ساده کاربردش را در گفتار و نوشتار روزانه مردم تقریباً از دست داده و بیشتر، آن را در ساختمان فعلهایی چون مضارع اخباری، مضارع التزامی، امر، نوشتههای کلاسیک یا در مواردی به عنوان فعل کمکی، میبینیم.
ساخت فعل مضارع ساده
این فعل با چسبیدن شناسههای فاعلی به پایان بن مضارع به این ترتیب ساخته میشود:
بن مضارع + شناسههای َم، ی، _، یم، ید، َند
گویم، گویی، گوید و ...
گویند شاه عشق ندارد وفا دروغ
دیوان شمس، مولوی
گویند صبح نبود شام تو را دروغ
یوتایپ | آموزش تایپ دهانگشتی
در اینستاگرام، کلی مطالب آموزشیِ جالب و مفید برایتان داریم
صفحه ما را ببینیدمضارع ساده منفی
برای ساختن مضارع ساده منفی به همان روش منفی کردن دیگر فعلهای فارسی عمل میکنیم. یعنی یک «ن» بر سر فعل مورد نظر میآوریم.
ن+ بن مضارع + شناسههای َم، ی، َد، یم، ید، َند
نگویم، نگویی، نگوید و ...
ساخت مجهول فعل مضارع ساده
فعل مجهول از مضارع ساده با تبدیل فعل اصلی به صفت مفعولی و ساختن مضارع ساده از فعل کمکی شدن به این ترتیب ساخته میشود:
صفت مفعولی + مضارع ساده فعل شدن
دیده شوم، دیده شوی، دیده شود و ...
وزن وجود یک پدر را نمیدانی، مگر اینکه برداشته شود.
زمین بر پشت لاکپشتها، جان گرین
کاربردهای فعل مضارع ساده
امروزه فعل مضارع ساده فقط برای صرف افعال زیر به کار میرود:
- بودن: ام، ای، اد، ایم اید، اند
- داشتن: دارم، داری، دارد، داریم، دارید، دارند.
- است: استم، استی، است، استیم، استید، استند که تبدیل میشوند به هستم، هستی، هست، هستیم، هستید، هستند.
نکته: محدودیت کاربرد مضارع ساده باعث شده در کتابهای دستور به تعریفهایی از این فعل برخورد کنیم که آن را صرفاً فعل مضارع التزامی یا اخباری بدانند که ب و می از سر آنها برداشته شده است؛ اما برخی نیز این استدلال را نپذیرفتهاند و همچنان این فعل را در ردیف فعلهای صرفی قرار دادهاند.
حسن انوری با استناد به کتاب دستور تاریخی در توضیح کاربردهای فعل مضارع ساده نوشته است که مضارع ساده، استقلال و استعمال عمومی ندارد و در متون نظم و نثر قدیم، گاهی به جای ساخت مضارع اخباری و التزامی آمده است. انوری در کتاب دستور زبان فارسی کاربردهای دیگر فعل مضارع ساده را چنین برشمرده است:
الف) در فعلهای مرکب و پیشوندی، به جای مضارع التزامی
پدیده تمایز در سلول سبب میشود که موجود زنده در طول زندگی خود از نظر عمل و ساختمان، مراحل مختلفی را طی نماید.
صبح روشن آن است که با دل پاک و مهربان از خواب برخیزیم.
هزار سخن، محمد حجازی
ب) در فعل مستقبل به عنوان فعل کمکی از ریشه خواستن
بهتر آن که به مرگ تن بدهم؛ بی سر و صدا، بدون سراسیمگی. به حتم چیزی تغییر کردهاست. دیگر بیوزن خواهم شد؛ نه سنگین، نه سبک، خنثی و بیاثر خواهم بود. این مسأله نیست؛ مسأله، درد احتضار است. باید مراقب این دردها باشم.
مالون میمیرد، ساموئل بکت
ج) از فعل ساده داشتن به جای مضارع اخباری
تو چه داری که ما نداریم.
در جمله بالا، اگر به جای داشتن فعل دیگری بگذاریم، از نوع مضارع اخباری باید باشد. به نمونههای زیر دقت کنید:
تو چه میخواهی که ما نمیخواهیم.
تو چه میکنی که ما نمیکنیم.
د) در فعل مضارع مستمر، به عنوان فعل کمکی از ریشه داشتن
دارم تایپ یاد میگیرم.
ج) در پایان تعریفهای دانشی یا ادبی
زاویه ۱۸۰ درجه را نیمصفحه گویند.
مردم آن شهر را مهربان خوانند.
ضرب چندباره یک شماره در خودش را توان نامند.
بن مضارع + شناسههای َم، ی، _، یم، ید، َند
درود و ادب . شناسه، سوم شخص مفرد در ماضی تهی است ولی در فعل مضارع د می باشد . لطفا اصلاح بفرمایید.
سپاس از شما. اصلاح شد.