بنی‌آدم اعضای یکدیگرند یا بنی آدم اعضای یک پیکرند؟

بنی آدم اعضای یک پیکرند (یکدیگرند)
که در آفرینش ز یک گوهرند

این بیت را بسیاری از ما شنیده‌ایم و در مواقعی که قصد داریم همدردی خودمان را با دیگران ابراز کنیم، از آن استفاده می‌کنیم. شاید بتوانیم این بیت از سعدی را یکی از بحث‌برانگیزترین ابیات فارسی هم بدانیم که از کارشناس تا غیرکارشناس درباره آن نظر داده است. اما برای آن که بفهمیم کدام یکی از این دو صورت صحیح است، بهتر از نظر چند متخصص را بررسی کنیم.

به نظر می رسد در میان صاحب‌نظران، سعید نفیسی تنها کسی بوده که عقیده داشت که این بیت به صورت بنی آدم اعضای یک پیکرند ثبت و ضبط شده است. از آن سو، اساتیدی مانند محمدجعفر یاحقی، غلامحسین یوسفی، مجتبی مینوی، حبیب یغمایی، محمدعلی فروغی، و نیز استادان سعدی‌شناس کنونی و همچنین فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تحلیل واژگانی شعر و سبک ادبی سعدی و با توجه به نسخه‌های خطی موجود از گلستان تردید ندارند که سعدی گفته است بنی آدم اعضای یکدیگرند.

همچنین استدلال عده‌ای دیگر آن است که از اعضای يكديگرند معنای استعاری استنباط می‌شود که از معنای يک پيكرند غنی‌تر است و این موضوع را نباید نادیده گرفت که استفاده از عبارت يک پيكرند سبب می‌شود در مصرع دوم حشو ایجاد شود.

چند سال پیش یکی از بازیگران در صفحه شخصی خود درباره غلط بودن بیتی که روی اسکناس نقش بسته است، اظهار نظر کرد و در در نهایت بانک مرکزی نیز توضیح داد که هنگام طراحی، با فرهنگستان مکاتبه کرده و نظر ایشان را مبنا قرار داده است، که ماجرای آن را در اینجا می‌توانید بخوانید.

اگر علاقمندید در این باره اطلاعات بیشتری کسب کنید، توضیحات دکتر غلامحسین یوسفی را در تصحیح کتاب بوستان سعدی مطالعه کنید. این کتاب و نظر دکتر یوسفی از آن جهت اهمیت دارد که ایشان در تصحیح بوستان، به همه نسخ خطی موجود، توجه داشته است.