واژه یا کلمه، سومین واحد زبان است كه از یك یا چند تكواژ درست میشود، مانند:
خانه، مدرسه، دفتر، کتاب، قلم، درستکاری، کارآفرین
انواع واژه از نظر ساختمان
واژه ساده
واژههای ساده، واژگانی هستند که تنها از یک تکواژ معنادار ساخته شدهاند و دیگر قابل تجزیه نیستند. مانند:
دیوار، جنگل، ساعت، چوب و ...
واژه غیر ساده
واژگان غیر ساده به اجزای معنادار کوچکتری قابل تقسیم هستند، مانند:
عروسک، دوچرخه، پنچرگیری، ماهیتابه و ...
دستورنویسان، واژگان غیر ساده را به سه دسته تقسیم کردهاند:
واژههای مشتق یا واژگان وندی
کلمات مشتق از يك تكواژ معنادار و يك یا چند تكواژ معناساز(پیشوند، و پسوند) ساخته میشود.
زیبا: زیب + ا
نویسنده : نویس + ـَ نده
باهوش: با + هوش
زهرآگین: زهر + آگین
واژههای مرکب
این نوع از واژگان حداقل از دو تكواژ و یا بیشتر ساخته میشوند که لازم است همه آنها معنادار باشند، بنابراین اگر در واژهای هرکدام از انواع وند به کار رفته باشد، آن کلمه مرکب نیست.
دفترمشق: دفتر+ مشق
کارخانه: کار + خانه
گلاب: گل + آب
کولهپشتی: کوله + پشتی
دردسرساز: درد + سر+ ساز
نکته: دقت داشته باشید کلماتی مانند کولهپشتی باید با نیمفاصله نوشته شوند، چون دو کلمه کوله و پشتی واژه مستقلِ کولهپشتی را ساختهاند.
نکته: در هیچ واژه مرکبی وند به کار نمیرود.
واژههای مشتق-مرکب
کلمات مشتق- مرکب، همه ویژگیهای کلمات ساده و مرکب را دارند؛ به این معنا که از حداقل دو تکواژ معنادار و یک وند ساخته میشوند.
دانشجو: دان + -ِش + جو
آبمیوهگیری: آب + میوه + گیر + ی
سبزیخوردکنی: سبزی + خورد + کن + ی
سوزوگداز: سوز + و + گداز
یکشبه: یک + شب + ه
مبتدی به نظر نرس!
تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ دهانگشتی رو آسون ولی حرفهای یاد بگیر.
شروعِ رایگانِ آموزش تایپ دهانگشتینکاتی درباره شمارش واژه
1- افعالی مانند ماضی بعید، ماضی نقلی، ماضی التزامی، ماضی مستمر، مضارع مستمر، آینده و مجهول که دارای فعل کمکی هستند، روی هم رفته یک واژه به شمار میآیند:
شنیده میشود (۱ واژه)
دارد میرود: (1 واژه)
2- همه واژگانی که بر اساس مصدرهای عربی مانند مفاعله ساخته شدهاند، یک تکواژ و یک واژه به شمار میروند. مانند:
مبارزه، مکاشفه، مجادله، محاوره، مناظره، مقابله، مشاوره، مداخله، مراقبه، مراقبت، مکاشفت و ...
3- نقش نمای اضافه -ِ یک واژه است.
مدادِ من: مداد + ـِ + من (۳ واژه)
4- برایِ یک واژه است و -ِ متعلق به خود واژه است.
کتاب، برای تو است: کتاب + برایِ + تو + است (4 واژه)
5- ی اسنادی و ضمایر متصل (-َم، -َت، -َش، -مان، -تان، -شان)، هم تکواژ هستند و هم واژه؛ انواع دیگر ی فقط تکواژ محسوب میشوند.
مدادت: مداد + -َت (۲ واژه)
تو خردمندی: تو + خردمند+ ی (۳ واژه)
6- همچون و همچنين و اينچنين، یک واژه به شمار میروند.
همچنین برای شما: همچنین + برایِ + شما (۳ واژه)
7- شناسههای فعل، ی نکره، علامتهای جمع (ها، ان، ون، ین، ات) به عنوان واژه جداگانه محسوب نمیشوند و با خود فعل یا اسم یک واژه را شکل میدهند.
8- نشانههای اختصاری مانند (ص)، (ع)، (ره)، (س) و ... حاصل یک قرارداد اجتماعی است و از نظر زبانی اعتباری ندارد؛ بنابراین در شمارش واژه نباید آن را لحاظ کنید.
9- تکواژهای آزاد قاموسی و دستوری هم در شمارش واژگان باید لحاظ شوند. اگر مایلید درباره تکواژهای قاموسی و دستوری بیشتر بدانید، توصیه میکنیم مقاله تکواژ چیست؟ را مطالعه کنید و مثالهای مختلف آن را بخوانید.
عالی بود، ممنون
با سلام و وقت به خیر.
در مثال “تو خردمندی”، خردمند یک واژه حساب شده است. مگر خردمند، مساوی نیست با: خرد+مند؟ که در این صورت دو واژه حساب میشود.
یا مثال “سبزی خردکنی”, سبزی هم یک واژه حساب شده. مگر سبزی مساوی نیست با: سبز+ی؟ که باز هم در این صورت دو واژه حساب می شود.
ممنون خواهم شد از پاسخگویی و راهنمایی.
درود. توصیه میکنم یک بار دیگر مقاله واژه چیست را با دقت بخوانید. در تعریف واژه گفته شده که هر واژه از یک یا چند تکواژ درست میشود. بنابراین خردمند یک واژه است که از دو تکواژ خرد + مند ساخته شدهاست. درباره واژه سبزی هم همینطور؛ یک واژه است که از دو تکواژ سبز + ی ساخته شده است.
خیلی عالی است اما به نظرم کمی بیدقتی شده است در نگارش واژگان برای مثال سبزیخردکنی درست است نه سبزی خوردکنی و خب برای سایتی که آموزش فارسی است کمی عجیب بود این مطلب.
سپاس از توجه شما دوست عزیز؛ اما واژه سبزیخوردکنی، شکل گفتاری واژه سبزیخردکنی است و غلط نیست.
سلام ممنون از مقاله مفیدتان فقط من متوجه نمیشم چطور وقتی کلمه زیبا از تکواژ معنی دار زیب و تکواژ معناساز ا تشکیل شده ؟ زیب معنی داره؟!
درود
بله زیب به معنای زیبایی و خوبی است. برای اطلاع بیشتر درباره ای کلمه و یافتن متون کهنی ه این کلمه در آن به کار رفته لطفا مدخل زیب در لغتنامه دهخدا را مطالعه کنید.