معنی حس در لغت‌نامه دهخدا ادراک، درک و احساس است و کلمه آمیزی از مصدر آمیزش به معنای تلفیق، مراوده و آمیختن است. در بدیع آرایه حس آمیزی متعلق به دسته آرایه‌های معنوی متعلق است. به طور کوتاه این آرایه یعنی درآمیختن چندین حس با يکديگر؛ مانند:
لمس کردنِ بو
برای آنکه به مفهوم این آرایه بیشتر پی ببرید، بهتر است نگاهی کوتاه به حواس پنجگانه داشته باشید:
یوتایپ | آموزش تایپ ده‌انگشتی
در اینستاگرام، کلی مطالب آموزشیِ جالب و مفید برایتان داریم 
حواس انسان
حواس انسان را می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد؛
1- حس بینایی
تمام ویژگی‌های قابل مشاهده مانند رنگ، جهات، اندازه و... که اغلب با فعالیت‌های دیدن، مشاهده کردن و تماشا کردن همراه می‌شود.
2- حس چشایی
تمامی مزه‌ها مثل ترش، شور، شیرین، تلخ و... که اغلب با افعال چشیدن، خوردن و نوشیدن همراه می‌شود.
3- حس شنوایی
تمام اصوات موجود در دنیا مثل موسیقی‌ها و نغمه‌ها متعلق به این دسته است که با افعال گوش دادن و شنیدن همراه می‌شود.
4- حس لامسه
حس لامسه یا بساوایی مختص گرمی، سردی، درد، ضربه، سفت و شل بودن و ... است.
5- حس بویایی
تمامی‌عطر‌ها و بوهای اطراف ما به این دسته تعلق دارند و با افعال بوییدن و استشمام کردن قابل درک هستند.
اما چطور می‌توان این حواس را با هم ترکیب کرد؟
دانستیم که انسان دارای حواس پنجگانه است و با استفاده از این حواس اشیا، رنگ، بو و ... را حس می‌کند؛ به مثال زیر دقت کنید:
رنگ قرمز شعله‌های آتش را می‌بینم.
در این جمله حس بینایی خودنمایی می‌کند. حال اگر در شعر یا نثر چندین حس مختلف بیاید که با محسوس خود آمیخته نشود؛ به آن آرایه حس‌آمیزی می‌گویند. به زبان ساده‌تر وقتی دو یا چند حس متفاوت باهم آمیخته شوند، این آرایه حس آمیزی ایجاد می‌شود.
من آبی بیکران دریا را لمس می‌کنم.
آبی رنگیست که به چشم می‌آید و مختص به حس بیناییست، اما در اینجا با لمس کردن که از حس لامسه می‌آید ترکیب شده پس آرایه حس آمیزی داریم.
پیشینه ارایه ادبی حس‌آمیزی
این آرایه قدمتی طولانی در زبان و ادبیات فارسی دارد و شاعرانی فردوسی، مولوی و ... از آن بهره می‌بردند. جالب است بدانید که صائب تبریزی و بیدل دهلوی که از شاعران سبک هندی هستند در اشعار خود از این آرایه بسیار استفاده می‌کردند. همینطور در اشعار شاعران امروزی نیز مانند اشعار سهراب سپهری سرآمد بوده است.
مرا در نهانی یکی دشمن است
شاهنامه، فردوسی
که بر بخردان این سخن روشن است
عبارت سخن روشن است؛ درآمیختن دو حس شنوایی و بینایی است.
نجوای نمناک علف‌ها را می‌شنوم
سهراب سپهری
شب پر خواهش
و پیگر گرم افق عریان بود
نجوا امری شنیدنی است و نمناک امری لمس کردنی و در این شعر زیبا از سهراب سپهری این دو حس در هم آمیخته است و شاعرانگی را ایجاد کرده.
انواع ساختار آرایه حس‌آمیزی
این آرایه با توجه به دستور کلمات، به دو صورت ترکیبی و غیرترکیبی در اشعار و متون شناخته می‌شود.
ترکیبی
این آرایه به صورت ترکیب اضافی یا و ترکیب وصفی در اشعار و متون دیده می‌شود، به طور مثال می‌توان به ترکیبات وصفی مثل صدای گرم و ترکیبات اضافی مثل بوی عشق اشاره داشت. البته ترکیبات وصفی مغلوب نیز همین خاصیت را دارا هستند مثل تلخند که همان خنده تلخ است.
غیرترکیبی
در این حالت دیگر ترکیبات وصفی و اضافی جایی ندارند و اغلب به صورت فعل در جمله حاضر می‌شوند.
بو شنیدن
درد خوردن
انواع حس‌آمیزی
طرفین حس امیزی (یعنی همان دو حسی که با هم ترکیب می‌شوند)، دو دسته کلی برای این آرایه به‌وجود می‌آورند.
حسی-انتزاعی
هنگامی که در ابیات یا متون یکی از حواس، در دسته حواس پنجگانه باشد و دیگری به دسته‌ای تعلق نداشته باشد؛ در واقع انتزاعی یا بی‌حس باشد؛ به آن حس آمیزی حسی-انتزاعی گفته می‌شود. لازم به ذکر است که اغلب این دسته به صورت ترکیب اضافی حضور دارند.
بر لب کوه جنون خنده شیرین بهار
نصرالله مردانی
نقش زخمی‌است که از تیشه فرهاد شکفت.
ترکیب خنده شیرین در واقع ترکیب حس چشایی و با یک حس انتزاعی است. البته در این بیت حسن تعلیل هم مشاهده می‌شود.
حسی-حسی
در مواردی به وجود می‌آید که هر دو سمت ماجرا مختص به حواس پنجگانه باشند؛
بی هیچ اثری از آن روشنایی‌های مبهم و خنک تابستان، شاخه‌های عظیم به وضعی موحش سیخ ایستاده بودند.
بینوایان، ویکتور هوگو
ترکیب روشنایی خنک متعلق به دو حس بینایی و لامسه است.
روش پیدا کردن آرایه حس‌آمیزی در شعر و متن
همانطور که در دسته‌بند‌ی‌های این آرایه گفته شد، می‌دانیم که در آرایه حس‌آمیزی به هر شکلی که به کار رفته باشد، حتما یکی از حواس پنجگانه در آن حضور دارد. پس اگر در همان ابتدا با خواندن شعر یا متن، حس پنجگانه‌ای را مشاهده کردید آن را به دفت بررسی کنید؛ سپس با توجه به ترکیبات و کلمات کنار این حواس ببینید که آیا حس و محسوس با هم مطابقت دارند یا نه! اگر حس و محسوس هر دو متعلق به یک دسته بودند آرایه‌ای وجود ندارد؛ ولی اگر متعلق به دو حس متفاوت بودند آرایه حس آمیزی را پیدا کرده‌ایم.
از صدای سخن عشق ندیدم خوش‌تر
غزلیات، حافظ
یادگاری که در این گنبد دوار بماند
دیدن صدا ترکیبی از دو حس بینایی و شنوایی است.
به ترانه‌های شیرین به بهانه‌های زرین
دیوان سمش، مولانا
بکشید سوی خانه، مه خوب خوش‌لقا را
در این بیت دو بار از آرایه حس آمیزی استفاده شده است. ترانه‌های شیرین ترکیب دو حس شنوایی و چشایی از دسته حسی-حسی و بهانه‌های زرین (اگر زرین را رنگ در نظر بگیریم)، ترکیب حس بینایی با واژه‌ای انتزاعی است که مربوط به دسته حسی-انتزاعی می‌شود.
توی دستت چند انگشت داری؟
تایپ ۲ انگشتی و ۴ انگشتی مبتدی و کُنده. تایپ ده‌انگشتی رو ساده و حرفه‌ای یاد بگیر.
برای شروعِ رایگانِ آموزش اینجا کلیک کن