کاربرد پرانتز یا کمانک ()

پرانتز چیست و چه نقشی در جمله دارد؟

پرانتز واژه‌ای فرانسوی است و در زبان انگلیسی parenthesis, bracket و یا parentheses گفته می‌شود. معادل فارسی که برای این واژه در نظر گرفته شده کمانک و یا دو هلال است. پرانتز در واقع دو نیم‌دایره عمودی است برای آوردن توضیحاتی از قبیل تاریخ‌ها، عبارت‌ها یا جمله‌های تکمیل کننده یا توضیح دهنده، ذکر مثال‌ها، معنای واژه‌ها و اصطلاحات، معادل کلمه‌ها، ارجاع‌ها، ذکر منابع، نشانه‌های اختصاری، تلفظ کلمه‌ها و مانند اینها به کار می رود. در این مقاله همه این موارد را با ذکر مثال‌های کاربردی برای شما گردآوری کرده‌ایم و امیدواریم برای شما مفید باشد.

کاربردهای پرانتز در نگارش فارسی

ذکر معادل یک اصطلاح یا واژه

یکی از کاربردهای پرانتز در نگارش فارسی، ذکر معادل یک اصطلاح یا واژه در زبانی دیگر و یا مترادف آن در همان زبان است.

پرانتز (کمانک) یکی از علائم نگارشی در زبان فارسی است.

فولکلور (باورهای عامیانه و یا به عبارتی مجموعه عقاید، اندیشه‌ها، قصه‌ها، آداب، رسوم، ترانه‌ها و هنرهای ساده و ابتدایی یک ملت)

گیتی (جهان)

نکته: اگر کلمه و معنای آن به تنهایی و در خارج از یک جمله باشند، در این مورد، به جای پرانتز از علامت دو نقطه (:) و یا مساوی (=) هم می‌توان استفاده کرد.

نام قدیمی یک شهر، شهرت یک فرد و یا نام کامل یا لقب یک شخص

شهر بابل (بارفروش) از شهرهای کهن استان مازندران است.

میرزا محمدتقی‌خان فراهانی (امیرکبیر) یکی از صدراعظم‌های ایران در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار بود.

توضیحات تکمیلی در داخل متن

هنگام شروع نقل، نخست یک پیشخوان که شخصی است از دوستداران نقل و اغلب فرزند نقال (و گاهی نقال معتبر نسل بعد) غزلی یا قطعه‌ای یا شعری دیگر را از شاعران بزرگ پیشین به آواز می‌خواند.

اسدی طوسی (در گرشاسبنامه) و نظامی گنجوی (در لیلی و مجنون، خسرو و شیرین، اسکندرنامه) و فخرالدین اسعد گرگانی (در ویس و رامین) چند بار می‌گویند که داستان خود را از دهقانان و راویان گرفته‌اند.

در تعزیه‌ دوره چندین دسته شبیه‌گردان با فاصله‌های معین (به طوری که کار یک دسته مزاحم کار دسته دیگر نشود) هر کدام خلاصه یک دستگاه تعزیه را به ترتیب نمایش می‌دادند.

بیان تاریخ و یا سال وقوع حادثه‌ای

با ظهور مذهب مسیح و سقوط امپراتوری روم (474 میلادی) و تسلط کلیسا، نمایش ممنوع اعلام شد.

اروپا در قرون وسطی (قرن 5 تا 15 میلادی)، دوران تاریکی و رکود را گذراند.

بیان تاریخ تولد و وفات

گاهی درون متن، تاریخ تولد و وفات مشاهیر، داخل پرانتز، پس از نام ایشان ذکر می‌شود.

آشیل (523 ـ 456 ق.م) را نخستین تراژدی‌نویس می‌دانند.

ذکر منبع درون متن

برای ذکر نام منبع، نام نویسنده و شماره صفحه در میان متن (ارجاع درون متنی) از کمانک استفاده می‌شود

«حسن شیرزاد معروف به شیخ حسن شیرزاد، از خیمه‌شب‌بازان قدیمی تهران بود». (بیضایی، 1388، 110)

بیان حالت ادای دیالوگ در نمایشنامه

در نمایشنامه‌ها و فیلمنامه‌ها برای بیان حالت ادای دیالوگ‌ها توسط بازیگران و یا کنش‌های آن‌ها می‌توان از پرانتز استفاده کرد.

مشدی: (با حواس‌پرتی) اون یه هفته هم دووم نیاورد. تلف شد حیوون.
مراد: عجب! خب تقصیر من چیه؟ تو که خودت حیوون رو دیدی و پسندیدی! (بلند می‌شود و سیگار را زیر پا خاموش می‌کند و می‌رود.)

نکته: گاهی در چنین مواقعی در نمایشنامه‌ها و فیلم‌نامه‌ها از علامت قلاب یا کروشه ([ ]) استفاده می‌شود.

پرانتز در فرمول‌های ریاضی

کمانک یا پرانتز در ریاضی هم کاربرد دارد؛ به عنوان مثال برای نوشتن حاصل یک عبارت در ریاضی، آن عبارت را میان پرانتز قرار می‌دهند.

(a + b)²=a²+2ab+b²

نکته‌هایی درباره کاربرد پرانتز

1- نوشتن دو پرانتز پشت هم یا دو پرانتز درون یکدیگر فقط در فرمول‌ها و عملیات‌های ریاضی وجود دارد و در نگارش فارسی رواج ندارد.

2- پس از کلماتی چون از قبیل، مانند، شامل، مثل، برای نمونه و مانند این‌ها از پرانتز استفاده نمی‌شود.

خیمه‌شب‌بازی در زمان قاجار، در بیشتر شهرهای بزرگ ایران مانند تهران، تبریز، اصفهان، شیراز و... رایج بود.

3- یک کمان یا پرانتز بسته بعد از عدد یا حروف و یا هر چیزی که برای شمارش اجزای موضوعی به کار می‌رود، در واقع در حکم خط تیره و یا نقطه را دارد و ممکن است با توجه به شیوه‌نامه آن نوشتار هرکدام از این موارد استفاده شود.

1)            الف.              A ـ

2)            ب.                B ـ

نحوه تایپ پرانتز یا کمانک

در صفحه کلید رایج و صفحه کلید استاندارد فارسی برای باز کردن پرانتز، دکمه shift و عدد (0) صفر، (shift + 0) و برای بستن پرانتز، دکمه shift و عدد (9) نُه، (shift + 9) را می‌فشاریم.