چینش حروف صفحه کلید از کجا آمده؟ از ماشین تایپ قدیم تا کیبورد امروز

در این مقاله داستان این چینش عجیب و غریب حروف روی کیبورد را به شما خواهیم گفت تا بدانید چینش حروف روی صفحه کلیدهای امروزی از کجا آمده و منشأ آن کجاست.

چینش صفحه کلید QWERTY و تاریخچه آن

به نحوه چینش حروف انگلیسی روی کیبوردهای رایج امروزی QWERTY (کوئرتی) گفته می‌شود. نام QWERTY از شش کلید اول ردیف حروف بالا و سمت چپ کیبورد تشکیل شده‌است که در حال حاضر رایج‌ترین نوع چینش صفحه کلیدهای امروزی است. ماشین تحریر مدرن در سال ۱۸۶۶ توسط کریستوفر شولز اختراع شد. تایپ سرعتی با این دستگاه‌ها باعث می‌شد میله‌های مکانیکی کلیدها به هم گیر کنند. برای حل این مشکل، شولز یک راه بیشتر نداشت و آن هم کم کردن سرعت تایپ بود! به همین دلیل چینش کلیدهای دستگاه‌های تایپ را به صورتی تغییر داد که کلیدهای پرکاربرد (البته در زبان انگلیسی) با فاصله از هم قرار بگیرند. یعنی هدف مخترع این صفحه‌کلید این بود که نتوان با آن سریع تایپ کرد!

اما چرا کوئرتی تا این حد رواج یافت و جهانگیر شد؟ در طول جنگ‌های داخلی آمریکا، کمپانی Remington که در ابتدا فقط اسلحه تولید می‌کرد و به لطف جنگ اسم و رسمی به هم زده بود، امتیاز صفحه کلید کوئرتی را از شولز خرید و اقدام به تولید انبوه ماشین تایپ با این چینش کرد. تا سال 1881 انحصار تولید ماشین تایپ در اختیار رمینگتون بود. بعدها بقیه کارخانه‌های تولید ماشین تایپ هم به تقلید از رمینگتون، از چینش کیبوردهای فعلی (QWERTY) استفاده کردند.

البته بین طرح اولیه QWERTY و نسخه فعلی که در کیبوردهای مدرن استفاده می‌شود، تفاوت هایی وجود دارد؛ از جمله عدم وجود یک کلید 1. در ماشین‌های تایپ QWERTY، تایپیست‌ها به جای تایپ کردن عدد یک از حرف L استفاده می‌کردند. یکی دیگر از کلیدهایی که در نسخه‌های بعدی اضافه شد، کلیدهای = و + بود. تا قبل از آن اگر تایپیست ها می خواستند علامت + را تایپ کنند، از ترکیب - و: استفاده می‌کردند و برای تایپ کردن علامت مساوی، - و سپس _ را تایپ می‌کردند. در سال 1878 کلید شیفت در ماشین‌های تایپ رمینگتون مورد استفاده قرار گرفت و به این ترتیب تعداد کلیدهای ماشین‌های تایپ به نصف کاهش یافت.

بعضی از کشورها مانند کانادا و انگلستان از QWERTY متفاوتی استفاده می‌کنند که جای برخی کاراکترها (از جمله @ و ") در آن عوض شده است. همچنین در اروپای مرکزی (آلمان، اتریش و جمهوری چک) جای کلید‌های Z و Y تغییر کرده است.

utype_ir

یوتایپ | آموزش تایپ ده‌انگشتی

در اینستاگرام، کلی مطالب آموزشیِ جالب و مفید برایتان داریم

صفحه ما را ببینید

چینش صفحه کلید DVORAK

در طول این 14 دهه، عده‌ای تلاش کرده‌اند کلیدهای کیبورد را طور دیگری بچینند و چینش QWERTY را منسوخ کنند. مثلاً کیبوردهایی که کلیدها را دقیقا بر اساس حروف الفبا کنار هم قرار داده‌اند، یا کیبورد Dvorak که به منظور بالا بردن سرعت تایپ طراحی شده‌است.

دواراک (Dvorak) یک روش برای چینش حروف صفحه کلید است که در سال ۱۹۳۶ توسط آگوست دواراک و ویلیام دیلی به ثبت رسید. دواراک قبل از طراحی این چینش، تحقیقات گسترده‌ای در مورد زبان انگلیسی انجام داد و حتی فیزیولوژی دست انسان را هم بررسی کرد. او علاوه بر چینش دووراک، دو چینش دیگر برای افراد با یک دست طراحی کرد؛ یک صفحه کلید برای کسانی که فقط دست راست دارند، و دیگری برای کسانی که فقط دست چپ دارند.

طرفداران دواراک معتقدند که در این چیدمان انگشتان دست نیاز به حرکت کمتری دارند که سرعت تایپ را بالا می‌برد و احتمال خطا را کاهش می‌دهد، که این ادعا همیشه محل بحث بوده و موافقین و مخالفین خود را داشته است. اینجا می‌توانید تجربه شخصی یک برنامه‌نویس پس از سویچ کردن به دواراک را به انگلیسی بخوانید. اگرچه چیدمان دواراک نتوانسته جای کوئرتی را بگیرد، اما در همهٔ سیستم عامل‌ها (مایکروسافت ویندوز، لینوکس و مک اواس) تعریف شده است.

چینش صفحه کلید Colemak

چینش Colemak پس از QWERTY و Dvorak، جایگاه سوم را دارد. Colemak فقط در 17 کلید با QWERTY تفاوت دارد؛ بنابراین برای کسانی که سال‌ها با QWERTY کار کرده اند، کار کردن با آن آسان است. این طرح حاصل ترکیب ایده شخصی به نام شای کولمن با طرح دووراک است که اسم آن هم از ترکیب نام این به نفر به وجود آمده است. کولمن در عین این که سعی کرد به طرح کوئرتی پایبند بماند، حروف پرکاربرد را از گوشه‌های صفحه کلید به مرکز نزدیک کرد. مثلاً حرف پرتکرار E که در مدل QWERTY در گوشه سمت چپ قرار دارد، در مدل Colemak درست زیر انگشت میانی دست راست قرار می‌گیرد. به این ترتیب نیاز به حرکت دادن انگشتان کمتر حس می‌شود که علاوه بر بالا بردن سرعت تایپ، آسیب کمتری هم به مچ دست وارد می‌کند.

چینش صفحه کلید فارسی

همه آنچه تا به حال گفتیم، در مورد حروف صفحه کلیدهای انگلیسی بود. اما چینش و ترتیب حروف روی صفحه کلید فارسی از کجا آمده است؟ صفحه کلید رایج فعلی که از آن استفاده می‌‌کنیم، تا حد زیادی از چینش کیبورد عربی اقتباس شده است. اولین چینش کیبورد عربی در سال 1899 توسط یک طراح سوری به نام سلیم شبلی حداد برای ماشین‌های تایپ طراحی شده است.

این چینش سپس با تغییراتی توسط مایکروسافت و اپل در روی کیبوردهای رایانه‌ها نیز پیاده‌سازی شد.

در ایران، در سال ۱۳۵۲ شمسی، کمیسیونی از نمایندگان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تشکیل شد و بررسی‌های جامعی درباره ابداع صفحه کلید فارسی برای ماشین‌های تایپ به عمل آمد. تصمیم این کمیسیون بر این شد که حداقل تغییرات ممکن در ترتیب حروف و اعداد ایجاد شود تا تایپیست‌هایی که به حروف سابق عادت کرده‌اند، دچار سردرگمی نشوند و هزینه تعویض ماشین تحریرهای موجود به مردم و دولت وارد نشود. به علاوه حروف، علامت‌ها و اعداد در ماشین‌های تحریر فارسی از نظر تعداد، شکل و ترتیب استاندارد شدند تا ماشین‌های تایپ وارداتی یکنواخت شوند. در نهایت استاندارد صفحه‌کلید ایزیری ۸۲۰ شکل گرفت و تدوین و اصلاح آن در چند نسخه ادامه یافت.

اما کیبورد فارسی سال‌ها بعد (در سال 1373) متولد شد. در نسخه‌های اولیه سیستم عامل ویندوز، چینش حروف فارسی روی کیبورد بر اساس چینش حروف عربی تنظیم شد. یعنی همان صفحه کلید عربی، با تغییراتی اندک و با افزودن حروف پ، چ، ژ، گ تبدیل به صفحه کلید فارسی شد. این کار باعث شد حرف‌های پ و ژ روی صفحه کلید بلاتکلیف بمانند. هنوز هم جای این دو حرف روی صفحه‌کلیدها متفاوت است.

در خیلی از صفحه کلیدهای ویندوزی به جای ی فارسی ي عربی، و به جای ک فارسی ك عربی درج می‌شد. این دو حرف در بعضی فونت‌ها شکل یکسانی دارند و در بعضی از فونت‌ها تفاوت آنها مشخص می‌شود. اما زمانی به مشکل برمی‌خورید که برای ویرایش متن از دستورهای Find و Replace استفاده کنید. مشکلات کیبوردهای عربی به حروف محدود نمی شود و در مورد اعداد هم وجود دارد. اعداد 4، 5 و 6 در کیبوردهای فارسی و عربی اشکال متفاوتی دارند.

این مشکلات توسعه‌دهندگان ایرانی را بر آن داشت که به فکر بازنگری در چینش صفحه کلید فارسی بیفتند. به این ترتیب صفحه کلید استاندارد فارسی طراحی شد و به تصویب سازمان استاندارد ملی ایران رسید. این صفحه کلید از نظر کلیات مشابه صفحه کلید رایج است؛ اما مشکلاتی که با آن اشاره کردیم، در آن برطرف شده است.

اما چرا QWERTY؟

چینش کوئرتی برای کیبوردهای فعلی بعد از 140 سال هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، آن هم برای حل مشکلی که دیگر وجود ندارد! کمپانی بلک بری انحصار استفاده از کیبورد QWERTY را در اختیار دارد و هنوز هم بعضی از مدل‌های این کمپانی مجهز به کیبورد مکانیکی QWERTY هستند! در حالی که بیشتر ما ماشین تایپ‌های قدیمی را از نزدیک ندیده‌ایم و با کیبوردهای لمسی کار می‌کنیم.

شواهد و قراین نشان می‌دهند که چینش کوئرتی ناکارآمد است. ردیف دوم کیبورد بیشتر از دو ردیف دیگر در دسترس قرار دارد. بنابراین عقل حکم می‌کند که حروف پرکاربرد انگلیسی در این ردیف قرار گرفته باشند. اما شولز این طور فکر نمی‌کرد! بیشتر از 70 درصد کلمات در زبان انگلیسی با حروف DHIATENSOR نوشته می‌شوند. با این حال تنها 4 حرف از این 10 حرف در ردیف دوم قرار گرفته‌اند. به علاوه بر اساس پژوهش‌های انجام شده کوئرتی برای افراد چپ دست مناسب‌تر است، یعنی برای 10 درصد از جمعیت جهان!

اما چرا با این وجود به استفاده از آن پافشاری می‌کنیم؟ واضح است، چون بیشتر ما تایپ کردن را با همین چینش یاد گرفته‌ایم. تا حدی که آموزش تایپ کردن با یک چینش دیگر ممکن است به اندازه یاد گرفتن یک زبان جدید برای ما سخت باشد. بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده، سرعت تایپ کسانی که تایپ را با QWERTY فرا گرفته‌اند، در صورت استفاده از چینش‌های دیگر تا 80 درصد افت می‌کند. برای یادگیری موقعیت کلیدها 400 ساعت و برای یادگیری تایپ ده انگشتی 600 ساعت زمان لازم است.

اگر می‌خواهید در زمینه چینش حروف روی صفحه‌کلید اطلاعات بیشتری کسب کنید، مقاله ویکی پدیا در مورد چینش صفحه کلید را بخوانید.

در نتیجه!

ما در این مقاله، تاریخچه‌ای درباره نحوه چینش حروف روی صفحه کلید و تاریخچه آن برای زبان انگلیسی و فارسی، و همچنین انواع چینش صفحه کلیدها را بازگو کردیم. اما آنچه امروز برای ما مهم است، افزایش سرعت تایپ و سریع تایپ کردن است. شما در یوتایپ، نخستین وبسایت آموزش تایپ می‌توانید، تایپ سریع فارسی و تایپ سریع انگلیسی بدون نگاه به صفحه کلید را بیاموزید و تمرین کنید. توصیه می‌کنیم همین الان فقط یک دقیقه وقت بگذارید و درس اول تایپ فارسی را امتحان کنید.